Turizmda axborot texnologiyalari

6.3. Intemetda manzil tushunchasi va uning turlari
235

---

Ushbu tizimning quyidagi kamchiliklari mavjud:
- iyerarxik tizim emas;
- tarmoq adapteri almashtirilsa, kompyuterning manzili ham 
o‘zgaradi;
- bir necha tarmoq adapteri o‘matilsa, kompyuterning 
manzillari ham ko‘payadi.
IP - manzil (ingl. Intemet Protocol Address) - IP bayon- 
nomasi bo'yicha kompyuter tarmog4idagi qurilmaning maxsus 
manzili.
IP - Intemet protokol - intemetda maiumotlami paketlash va 
ulami manzilga yetkazuvchi protokol.
TCP - maiumotlami uzatish, xatolami bartaraf qilish va 
kamchiliksiz maiumotlami uzatishni ta’minlaydi. IP esa 
maiumotlami optimal manzilga uzatishni ta’minlab beradi 
(marshrut). TCPMP tarmog4iga ulangan har bir kompyuter o4zining 
IP mahziliga ega b o iib u 32 razryadli ikkilik son bilan ifodalanadi, 
masalan, 01001011001001001011010010100101. Bunday manzil- 
lar bilan ishlash qiyin boiganligi sababli 8 baytdan iborat 4 blokka 
bo‘linga manzillar qoilaniladi, ya’ni 123.45.67.89. IP manzil 
mantiqan ikki qismga boiinadi, ya’ni Network ID tarmoq 
identikatori va Host ID tugun identikatori.
IP ning 5 ta sinfli (kategoriyali) manzillari mavjud:
Sinf
1-baytning ma’no 
diapazoni
Tarmoqlar
soni
Tugunlar soni
A
1 - 126
126
16777214
В
127-191
16382
65534
С
192-223
2097150
254
D
224 - 239
-
228
E
240-247
-
227
Har bir IP - manzil bitta tarmoq yo4nalishida murojaat qiladi. 
IP - manzilni sinflar bo4yicha taqsimoti quyidagicha boiadi, 
masalan А, В, С sinflari uchun:
236

---

A sin f
В sin f
С sin f
Belgili manzil - ushbu manzil tarmoq ma’muri tomonidan 
kiritiladi va quyidagi qismlardan iborat bo‘lishi mumkin, masalan, 
bayonnoma, tashkilot nomi, domen nomi. Bunday nomlanish DNS 
nomlanish deyiladi.
Har bir IP adres aniq bir tarmoq kompyuteriga murojaat 
etadi.Ushbu aniqlikni ta’minlash maqsadida domen tushunchasi 
kiritilgan. 
Domen 
- bu tarmoqdagi nomma-nom xostlar guruhidir. 
Domenlar bir-biridan nuqtalar bilan ajratiladi va odatda 5 tadan 
ortiq bo‘lmaydi.
Intemetda mavzuli domenlar quyidagicha aniqlangan:
com - tijorat korxonalari;
edu- o‘quv muassasi;
qov - noharbiy davlat muassasi;
mil - harbiy muassasa;
net- tarmoq tashkilotlari;
org - boshqa tashkilotlar.
Geografik domenlar quyidagicha belgilangan, masalan, au - 
Avstraliya, ca - Kanada, ru -Rossiya, uk -Buyuk Britaniya, us - 
AQSH, uz - 0 ‘zbekiston.
2012-yil oxirida domenlar statistikasi quyidagicha bo‘lgan:
246 mln. — barcha qayd qilingan domenlar.
104.9 mln. - milliy zonalarda qayd qilingan domenlar.
329 - yuqori darajadagi domenlar.
100 mln. - .COM zonasida qayd qilingan domenlar.
14.1 mln. - .NET zonasida qayd qilingan domenlar.
9.7 mln. — ORG zonasida qayd qilingan domenlar.
6.7 mln. - .INFO zonasida qayd qilingan domenlar.
2.2 mln. - .BIZ zonasida qayd qilingan domenlar.
237