Turizmda axborot texnologiyalari

Ishchi stansiyalar 
(work station) — bu tarmoqqa ulangan 
kompyuter bo‘lib, u orqali foydalanuvchi tarmoq resurslariga 
murojaat qila oladi. Tarmoqning ishchi stansiyasi ham tarmoqli, 
ham Jokal rejimlarda ishlay oladi. U xususiy operatsion tizim bilan 
jihozlangan va foydalanuvchini o‘zining amaliy masalalarini 
yechish uchun barcha kerakli narsalar bilan ta’minlaydi. Ishchi 
stansiyalar ba’zida grafik, muhandislik, noshirlik va boshqa ishlami 
bajarish uchun ixtisoslashadi. Ko‘pincha ishchi stansiyani (tarmoq 
foydalanuvchisi va xatto tarmoqda bajariladigan amaliy masala 
kabi) tarmoq mijozi deb atashadi.
Server (Server) — bu tarmoqning barcha ishchi stansiyalar 
so'rovlarini qayta ishlash uchun ajratilgan ko‘p foydalanuvchili 
kompyuter bo‘lib, u bu stansiyalarga umumiy tizim resurslariga 
(hisoblash quwatlariga, ma’lumotlar bazasiga, dasturlar kutubxo- 
nalariga, printerlarga, fakslarga va b.) murojaat qilish imkonini 
beradi va bu resurslami taqsimlaydi. Server o‘zining tarmoqli
218

---

operatsion tizimiga ega boiib, tarmoq barcha bo‘g‘inlarining ishi 
uning boshqaruvi ostida o‘tadi. Serverga qo‘yiladigan eng muhim 
talablar ichida yuqori ish unumdorlikni va ishonchliligini ajratib 
o‘tish lozim.
Ishchi stansiyalarga tarmoq resurslarini taqdim etishdan 
tashqari, serverning o‘zi ham mijozlaming so‘rovi bo'yicha 
ma’lumotlarni mazmunli qayta ishlashni bajarishi mumkin —
bunday servemi ko‘pincha qo‘shimcha (ilovali) server deb 
atashadi. Server tarmoqda ko‘pincha ixtisoslashtiriladi.
Ixtisoslashgan serverlar maiumotlar bazasini va m a’lumotlar 
arxivini yaratish va boshqarish, ko‘p adresli faksimil aloqa va 
elektron pochtani qoilash, ko‘p foydalanuvchili terminallami 
(printerlami, plotterlami va b.) boshqarish bo‘yicha tarmoq ishidagi 
eng «zaif» joylami bartaraf etish uchun ishlatiladi. Ixtisoslashgan 
serverlarga misollar:
Fayl-server (File Server) — maiumotlar bazasi bilan ishlash 
uchun ko‘pincha sig‘imi terabaytgacha boigan RAID diskli 
massivlardagi hajmli diskli eslab qolish qurilmalariga egadir.
Arxivli server (zaxirali nusxalash serveri — Storage Express 
System) — maiumotlami zaxirali nusxalash uchun yirik ko‘p 
serverli tarmoqlarda, sig‘imi juda katta boigan almashtiriladigan 
kartrijli magnit lentadagi yig‘uvchilar (strimmerlar) ishlatiladi; 
odatda, tarmoq ma’muriyati tomonidan ssenariy bo‘yicha (tabiiyki, 
arxiv katalogini tuzish bilan) serverlardan va ishchi stansiyalardan 
olingan maiumotlami kundalik avtomatik arxivlashtirishni 
bajaradi.
Faks-server (Net SatisFaxion) — samarali ko‘p adresli 
faksimil aloqani tashkil etish uchun, bir nechta faks-modemli 
platali, uzatish jarayonida ruxsat etilmagan murojaat qilishdan 
maiumotlami maxsus himoyali, elektron fakslami saqlash tizimli 
ajratilgan ishchi stansiyasidir.
Pochtali-server (Mail Server) — xuddi faks-server kabi, lekin 
elektron pochtani tashkil etish uchun elektron pochta qutilari 
ishlatiladi.
219

---

Bosma serveri (Print Server) - bu dasturiy ta’minot yoki 
apparat vositasi bo‘lib, tarmoq doirasida printerni foydalanuvchilar 
tottionidan birgalikda samarali ishlatish uchun qo‘llaniladi.
Fayl-server texnologiyasiga asoslangan tarmoq MBBT hozirgi 
kunda qoniqarli darajada kuchli texnologiya emas. Chunki ko‘p 
yuklangan tarmoqning unumdorligi 
pasayadi, xavfsizlikni 
ta’minlash imkoni bo‘lmaydi va ma’lumotlarni yaxlitligi buziladi. 
Unumdorlik muammosi bevosita fayl-server texnologiyasida 
fayllarni uzluksiz to‘liq tarmoq bo‘yicha uzatilishiga bog‘liq. 
Qolgan ikkita muammo ushbu texnologiyada nazarda tutilma- 
ganidan kelib chiqadi.
Fayl-server texnologiyasiga nisbatan kliyent-server (mijoz- 
server) texnologiyasi keng tarqalgan. Ushbu texnologiya yakka 
foydalanuvchi tizimlar yutuqlarini (ya’ni yuqori darajadagi 
muloqot tizimi, do‘stona interfeys, past narxi) va katta kompyuter 
tizimlarining (yaxlitlikni ta’minlash, ma’lumotlarni himoyalash, 
ko‘p masalali) yutuqlarini o‘z ichiga olgan.
Fayl-server va mijoz server texnologiyalarini sxematik 
ravishda quyidagicha taqqoslash qulaydir.
MB sidagi ma’lumotlami uzatish
Ishchi stansiyalar
220

---