2.2 Mintaqada yangi turistik marshrutlarni tuzish va takomillashtirish imkoniyatlari Ma’lumki, Xorizm viloyatida mavjud arxeologik maskanlardan turizmda keng foydalanish marshrutlarni ishlab chiqish dastlabki yo‘nalish hisoblanadi. Chunki,viloyatning tarixiy-arxeologik yodgorliklari joylashgan hududlar quyidagi tarixiy-geografik joylashuvga ega:
- Xiva tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Xiva tumani, Xiva shahri va Tuproqqal’a yodgorliklari);
- Yangiariq tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Tuproqqal’a, Olmaotishgan – 1 va Olmaotishgan – 2 yodgorliklari);
- Bog‘ot tumani tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Qalajiq va Qoratepa yodgorliklari);
- Shovot tumani tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Tuproqqal’a, Qatqal’a va Vayangan yodgorliklari);
- Hazorasp tumani tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Hazorasi, Qirqqiztepa, Xushbo‘ztepa, Chingiztepa, Doshqal’a, Ucho‘choq va Meshekli yodgorliklari);
- Qo‘shko‘pir tumani tarixiy-geografik va arxeologik hududi (Tuproqqal’a va Xo‘jaqal’a yodgorliklari).
Mazkur arxeologik yodgorliklar ichida bugungi kunda Xiva va Hazorasp yodgorliklari nisbatan yaxshi o‘rganilgan. Qolgan yodgorliklar esa tarixiy jihatdan talab darajasida o‘rganilgan emas. Ayniqsa, Hazorasp tumanidagi yoshi 3000 yilga teng bo‘lgan Hazorasp qal’asi kelajakda ichki va xalqaro turizmda katta turistik oqimni hosil qiladi. Ammo, bu qal’aga boriladigan yo‘lni qayta ta’mirlashni talab qiladi.
Shu bilan birga, Xiva shahridagi hozirgi Ma’mun akademiyasiga xalqaro miqyosda ekskursiya marshrutlarini ishlab chiqish va xalqaro turistlar joylashadigan mehmonxonalarga ko‘plab nusxalarda tarqatish vaqti keldi.
Darhaqiqat, qayd qilingan turistik-ekskursion salohiyatdan ichki va xalqaro turizmni rivojlantirishda foydalanish viloyatda turizm sohasini keskin ko‘tarishdagi asosiy imkoniyatlar va zahiralar bo‘lib xizmat qiladi.
Shuning uchun ham, Xorazm viloyatida turistik marshrutlarni to‘g‘ri tanlashda alohida ekskursiya turistik marshrutlarni ishlab chiqish vohada turizmni rivojlantirish va samaradorligini oshirishda asosiy omillardan hisoblanadi. Ammo, bugungi kunda turfirma tomonidan ekskursiya marshrutlari etarli darajada ishlab chiqilmagan.
Chunki, viloyatda turizm sohasida malakali mutaxassisning kamligidan asosiy ekskursiya obyektlari joylashgan Xiva shahrining “Ichan qal’a” va “Deshon qal’ada” hududidagi tarixiy-arxitektura inshootlari qisqacha izohlarda turistlarga taqdim qilinmoqda.
Bunday holatlarda xalqaro turistlar bu ulkan tarixiy obidalarning ko‘zga tashlanadigan inshootlarini tomosha qilish bilan chegaralanib qoliyu, tarixiy voqelikga ega bo‘lmoqdalar, biroq ta’mir talab obidalarga qaramasdan o‘tib ketmoqda.
Xususan, belgilangan rejalar bo‘yicha hamda o‘tkazilgan tadqiqotlar va kuzatish asoslanib, Xorazm viloyatidagi quyidagi tarixiy-madaniy turistik obyektlarga turistik-ekskursion marshrutlarni ishlab chiqish turistik oqimning ko‘payishini ta’minlaydi:
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan Muso – To‘ra madrasasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan Oq masjid;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyida joylashgan Ota Murod Qushbegi masjidi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan To‘g‘oni – Turk maqbarasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan Amir To‘ra madrasasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan Qutlug‘ Murod Inoq madrasasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyi qo‘riqxonasida joylashgan YUsuf YAsovul boshi madrasasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyida joylashgan Polvon darvozasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyida joylashgan Tosh darvozasi;
- Ichan - Qal’a Davlat muzeyida joylashgan Otajonboy madrasasi;
- Xiva tumanidagi Nurullaboy madrasasi;
- Xiva shahridagi Xon dorixonasi va Xon kasalxonasi;
- Xiva shahridagi Mamat Karim madrasasi va minorasi;
- Xiva shahridagi To‘rt SHovvoz majmuasi;
- Xiva shahridagi Bikajon Bika madrasasi;
- Xiva shahridagi Said Muhammadxon madrasasi;
- Xiva shahridagi Xorazmshohlar madrasasi;
- Xiva tumanidagi Bog‘ishamol Olloqulixon bog‘i;
- Xiva tumanidagi Islom xo‘ja qarorgohi;
- Xiva tumanidagi “Chodira hovli” yodgorligi;
- Xiva shahridagi Xazorasp darvozasi;
- Xiva shahridagi Xudargan Devonov uy muzeyi;
- Xiva shahridagi Avaz O‘tar uy muzeyi;
- Xiva shahridagi Shohimardon majmuasi;
- Xiva shahridagi Matvafo karvonboshi savdo uyi;
- Urganch shahridagi Urganch sur’atlar gallereyasi;
- Urganch tumanidagi “Olaja hovli” yodgorligi;
- Hazorasi tumanidagi “Hazorasp qal’a” devori;
- Yangiariq tumanidagi “Shayxmuxtorvali” ziyoratgohi;
- Bog‘ot tumanidagi “Qalajiq qal’a”.
Umuman olganda, Xorazm viloyati mintaqasida yangi turistik marshrut tuzib, amaliyotga tadbiq qilingan. Bunday marshrut majmuali turistik marshrut shaklida bo‘lib, u o‘z ichiga Xorazm viloyatida joylashgan turistik obyektlarni oladi (2.3.1-rasm).
