“Turizm” ta’lim yo’nalishi 181- guruh talabasi ArtikovPanaboy ning

2.1.Mintaqada turistik marshrutlarni tanlashda turistik resurslardan samarali foydalanish yo‘llari
Turizmda turistik resurslar qiziqish natijasida aynan ushbu qiziqish obyekti va maskanni ko‘rishga intilish hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, turistik resurslar xalqaro miqyosdagi va milliy-mahalliy miqyosdagi turistik resurslar guruhidan tarkib topadi. Ular asosida turistik resurslarning ko‘lamini bilish mumkin.
Turistik resurslarning turizmni rivojlantirishdagi ahamiyati ularga qiziqqan kishining qiziqish muddatlari va shart-sharoitlari yaratilganda o‘zi hohlagan turistik resurs yoki obyektni ko‘rishga chiqishi bilan belgilanadi.
Shu bois, turizm sohasining resurslari– turizm maqsadlarida va turizm jarayonida insonning ehtiyojini qondirishga qodir tabiiy-iqlim, ijtimoiy –madaniy, tarixiy, me’moriy, ilmiy va xizmat ko‘rsatishga doir, tomosha qilinuvchi obyektlar yoki hodisalar to‘plamidan iborat.⁸
Yuqoridagilardan kelib chiqib, mintaqada turizm faoliyatini tashkil etish uchun turistik resurslardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalaniladi. Buning uchun joylashtirish, ovqatlantirish, sayohat va transport xizmatini tashkil etish kabi qo‘shimcha xizmatlardan foydalanish lozim. Bunga asosan, turistik resurslar quyidagi ikki asosiy guruhlarga ajratiladi.
- birlamchi (tabiiy, madaniy-tarixiy va ijtimoiy-iqtisodiy) turistik resurslar;
- ikkilamchi (joylashtirish va ovqatlanish obyektlari, sayohatni tashkil etish, transport xizmati, ko‘ngilochar obyektlar, axborot resurslari, servis tarmog‘i va qo‘shimcha xizmatlar) turistik resurslar.
Shuningdek, turistik resurslar tabiiy va rekratsion resurs guruhlar hamga ajratiladi.
Tabiiy resurslar tabiiy resurs sifatida kishilarning jismoniy va ruhiy qobiliyatlarini qayta tiklashda foydalanish vositalari bo‘lib xizmat qiladi. Bunda turistlar asosiy ichki ehtiyojlarini tabiat obyektidan foydalanib qondiradilar. Turistik faoliyatni tashkil etishda landshaftlar, iqlim, suv obyektlari, dengiz, mineral suv va shifobaxsh botqoqlar asosiy resurs vazifasini bajaradi.
Bu resurslar inson tomonidan qayta tiklanishi natijasida geografik, biologik va geologik baholanadi. Tabiiy resurslardan foydalanish darajasi mintaqa ixtisoslashuviga ko‘ra turli xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.
Rekreatsiya resurslari mamlakat aholisi va turistlarning dam olishi va davolanishi uchun muhim asos bo‘lib xizmat qiladi. Bunda noyob tabiat yodgorliklariasosiy turistik obyekt sifatida maydonga chiqadi va muhofaza qilinadigan obyekt turi bo‘lib hisoblanadi.
Rekreatsiya resurslarining kichik tabiiy obyektlar “tabiat yodgorliklari” sanalib, alohida muhofaza ostiga olinadi. Bu tabiat yodgorliklari tabiatning o‘zgarishi va unda sodir bo‘layotgan jarayonlar haqida aniq axborot berib, ilmiy-tarixiy va madaniy-estetik ahamiyatiga egaligi bilan ajralib turadi.
Hozirgi kunda respublikamiz hududlarida 400 dan ortiq tabiat yodgorliklari qayd qilingan va muhofaza ostiga olingan.
Tabiat yodgorliklari o‘z faoliyatiga ko‘ra geologik-geomorfologik, botanik, paleontologik, astronomik va landshaft yodgorliklariga bo‘linadi.
Geologik-geomorfologik yodgorliklarga nodir geologik tog‘ jinslari, karst voronkalari, turli relef shakllari, g‘orlar, issiq suvli mineral buloqlar kiradi. Bunga mamlakatimizning Qirqtog‘dagi Kilsi, Ko‘hitang tog‘idagi Qorlug‘, Zirabuloq tog‘idagi Hazratidovut, Amir Temur g‘orlari va Zarafshon tizmasidagi karstlar kabilarni kiritish mumkin.
Botanik yodgorliklarga yuz yillik daraxtlar va yo‘qolib ketayotgan relikt o‘simliklar kiradi. Bu yodgorliklarga Surxondaryo viloyati va Samarqand viloyati Urgut tumanida o‘sayotgan ming yoshga kirgan chinorlarni kiritish mumkin.
Peleontologik yodgorliklarga qadimdan toshga aylangan organizm va qirilib ketgan hayvonlarni izlari qolgan joylar kiradi.
Landshaft yodgorliklarga ajoyib qoyalar, sharsharalar, daralar, ajoyib buloqlar va xushmanzara joylar kiradi. Bunga Temur darvozasidagi Ilono‘tdi darasi, Ko‘ksuv daryosidagi sharshara, Nurota va Urgutda joylashgan buloqlar, Katta va Kichik Chimyon soyligi va Oqtosh soyligi kabilar kiradi.
Astronomik tabiat yodgorliklariga yirik meteroitlar tushib izi qolgan joylar kiradi.
Tabiiy-iqlimiy resurslar davolash resurslari bo‘lib, unda asosiy ustuvor masala inson organizmiga iqlimning ta’sir qilishi hisoblanadi. Iqlimiy belgilar o‘z navbatida quyosh radiatsiyasi va atmosfera sirkulyasiyasi kabilarda namoyon bo‘ladi. Bunda inson uchun qulay harorat, havoning namligi va tuproq holatini hisobga olib, ixtisoslashgan dam olish hududlarini shakllantirish kerak.
Tabiiy-gidromineral davolash resurslarida mineral suvlar asosiy resurs sanaladi.Mineral suvlar er ostidagi faol biologik minerallardan tarkib topib, insonni davolash xususiyatiga egabo‘ladi.Bu davolash botqoqlari va noyob tabiiy davolash resurslari, ya’ni tuz shaxtalari, gaz, bug‘lar va issiq qum sifatidakishining davolanishini ta’minlovchi turistik resurslar hisoblanadi.