Turizm asoslari

1. Turizmni tashkillashtiruvchilar kimlar?
2. Turoperator kim?
3. Turagentliklar haqida nimalami bilasiz?
4. Transport industriyasi nima?
5. Mehmonxona industriyasi qanday?
6. Turistlarni tashish vositalari deganda nimani tushunasiz?
7. 
Turistlarni ovqatlantirish nimadan iborat?
8. Turízm industriyasi deb nimani tushunasiz?
9. Tarixiy manbalardan o ‘zbek mehmonxonalari haqida biror-bir ma 'lumot
olganmisiz?
10. 0 ‘zbek milliy taomlarining turizmda tutgan o ‘m i qanday?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. 0 ‘z b e k is to n R esp u b lik a si P r e z id e n tin in g 1 9 9 2 -y il 2 7 -iy u ld a g i 
“ 0 ‘z b e k tu riz m ” M illiy K o m p a n iy asin i tashkil e tish t o ‘g ‘risidagi farm oni.
2. 0 ‘zb e k isto n R espublikasi P r e z id e n tin in g 1 992-yil 1 5 -ap reld ag i 
«2005-yilgacha b o ‘lgan davrda 0 ‘zb e k isto n d a tu riz m n i riv o jlan tirish D avlat 
d astu ri t o ‘g ‘risid a”gi farm oni.
3. “ T u riz m t o ‘g ‘risida”gi Q o n u n . 1999-yil 2 0 -avgust.
4. G . N azaro v a, M . M irzayev. T u riz m h u q u q i. 0 ‘q u v q o ‘llan m a. — 
Т ., 2003.
5. В о р о н к о в а Л .П . И с т о р и я т у р и з м а и г о с т е п р и и м с т в а . У ч ебн ое 
п о с о б и е . Г Р И Ф . 2007.
6. М а р и н и н М .М . Т у р и с т с к и е ф о р м а л ь н о с т и и б е з о п а с н о с т ь в 
т у р и зм е . 2008.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

8 -B O B . T U R I Z M IN F R A T U Z IL M A S I
8.1. T urizm infratuzilmasi haqida tushuncha.
8.2. 0 ‘zbekiston Respublikasida turizm infratuzilmasini rivoj- 
lantirish chora-tadbirlari.
8.1. Turizm infratuzilm asi haqida tushuncha
T u riz m in fra tu z ilm a s i d e g a n d a - tu ris tla rn in g tu ristik
zaxiralaridan bemalol foydalanishini ta ’minlovchi b inolar tizim i, 
m uhandislik va kom m unikatsiya tarm oqlari, shu jum ladan yo‘llar, 
turizm ning xilma-xil korxonalari va ularni kerakli darajada ishlatish, 
ham d a turizm korxonalarining ishlatilishini ta ’minlash tushuniladi. 
Bular avtoyo‘1, tem iryo‘l, havo yo‘llari, dengiz va daryo yo‘lari 
h arak a tin i tartibga soluvchi tizim lar, issiqlik, elektr va telefon 
alo q alari bilan ta ’m inlash va boshqalardir. M a’lum ki, turistik 
resurslarsiz turizm ning o ‘zi b o lm a y d i. Mazkur resurslarda turizm
in fratu zilm asi yaratilsagina b iz kutgan haqiqiy tu rizm b o ‘lishi 
m um kin. M asalan, tabiiy iqlim , tarixiy-madaniy, m a ’rifiy, ijtimoiy- 
m aishiy turizm obyektlari b o ‘lgan hududlarda kerakli infratuzilm ani 
yaratish m uhim masalalardan biri hisoblanadi. Yo‘l qurilishi sohasini 
olib k o ‘ray!ik. Albatta turistlar oddiy yo‘lovchilar em as. Ularning 
sayohati zam on talablariga m os ravishda boklishi uchun yo‘llarning 
sifat darajasi qay ahvolda ekanligini b iro ‘ylab ko‘raylik. Yo‘llarning 
ravonligiga qarab ham tu ristlar oqim ining oshishi m um kin. Yo‘llar, 
b o zo rlar m am lakatning iqtisodiy va madaniy ahvoli qay darajada 
ekanligidan dalolatdir. T urist eng avvalo dam oluvchidir. Yillab 
to 'p la g a n pulidan xarj qilib kelgan turist charchoq nim a ekanligini 
bilmasligi kerak. Lining iste’m olchi ekanligini bu yerda ham zinhor 
unutm asligim iz lozim. Bular nafaqat avtomobil yo‘llari, shuningdek, 
te m iry o ‘llarga ham taalluqlidir. Poyezd relslaridan tortib, uning 
ichidagi kom m unikatsiya va muhandislik tarm oqlarining barchasi
— tu riz m infratuzilm asining tarkibiy bir qism i, xolos. Poyezd 
kupelaridagi issiqlik darajasi, yozda va qishda bir xil tem peraturadagi 
holat — turizm xizmatining y an ad a ko‘tarilishidagi omillardir. Turist 
ib tid o iy ja m iy a t k ish isi y o k i qay d a ra ja d a rivoj to p g a n
m am lakatligidan q at’i nazar uning oddiy fuqarosi em as. U yuksak
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

d arajada xizm at ko*rsatilishini isto vchi (va bunga haqli h a m ) 
iste’m olchidir. M ana shuni hech q a c h o n tu rizm d an katta foyda 
ko‘ram an, degan tu ro p e ra to rla r esd an ch iq arm aslik lari k erak . 
N afaqat avtom obil yoki temiryoMlar, h a tto turistlar uchun m axsus 
ajratilgan yo‘llar ham talab darajasida b o ‘lishi lozim. Bunday yo‘llar 
alo h id a ajralib tu rish i va tu ristlarg a x alal b eradigan d a ra ja d a
bolm asligi lozim.
M ehm onxona va shunga tenglashtirilgan joylardagi kom m unikat- 
siya va m uhandislik tarm oqlarida ham m u am m o larn in g b o lm a slig i 
turizm sohasining yangi pog‘onalarga ko‘tarilishida o ‘ziga xos o ‘rinni 
egallaydi. Issiqlik tarm og‘i ish lam ay d ig an , elek tr quvvati p a s t, 
kanalizatsiya tarm og‘i berkib qolgan yoki ichim lik suvi talab darajada 
boMmagan m ehm onxonalarda tu ristlarn in g b o ‘lishini bir tasavvur 
qilib ko‘raylik. M ana shular va bo sh q alar tu rizm ishining rivojlani- 
shidagi kechiktirib b o ‘lmas va te zd a hal qilinishi zarur b o ‘lgan 
muam m olardir. Ayniqsa, olis, tog‘li joy lar, k atta yo‘I trassalari, q ish - 
loqlarda bu kabi m uam m olarni hal etish o so n ish em as, m ashaqqatli 
vazifadir. H o zir resp u b lik am izn in g a v to m o b illa r q a tn a y d ig a n
trassalari, shoh bekatlari qay darajada. T rassalardagi shoh b ek atlar 
boMmagan jo y lam i gapirmasa ham b o ‘ladi. Turistlarga tez tib b iy
yordam beriladigan va hojatlarini ch iq arad ig an obyektlarning o ‘zi 
yo‘q hisob, borlari ham talab darajasida em as. A chchiq b o ‘lsa h a m
aytish kerak: joylarda bunday obyektlarning b arp o etilishiga e ’tib o r 
past darajada. Bu nafaqat turistlar, h a tto , katta yo‘l trassarid a 
qatnovchi vatandoshlarim iz uchun h am m u h im aham iyatga m olik 
vazifa hisoblanadi. U umumxalq m an faati, davlatim iz m anfaatidir. 
Shunday ko‘rsatkich bilan turizm rivojlanishiga kim kafolat b eradi. 
Bir v aq tlar ipak y o ‘li o ‘tgan jo y la rd a g i m u h im m a sk a n la rd a
karvonsaroylar b o ‘lgan. K arvonsaroylar savdo karvonlari u c h u n
hozirgi vaq tlard ag i m e h m o n x o n ala r v azifasin i o ‘tagan. U n d a
karvonlar va savdogarlar tunaydigan xonalardan tortib, ichimlik suvi, 
ovqatlanish xizm ati va boshqa x izm atlar (tabiblar, m ashshoqlar, 
q o ‘riq c h ilar) o ‘z joyiga q o ‘yilgan. Y u rtim iz k o ‘h n a ta rix va 
madaniyatga ega. Hozirda kanalizatsiya d eb ataluvchi tarm oq b u n d an
uch m ing yil a w a l xizmat ko‘rsatganligini isbotlovchi dalillarni 
arxeologik o lim la rim iz ta d q iq o t is h la rid a k o ‘rsatib b e rish g a n .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ichim lik suvi sa rd o b a la rd a saqlanganligi, maxsus kulolchilik 
quvurlari orqali suv olib kelinganligi va chiqindi suvlar ham shunday 
quvurlardan chiqib ketganligini isbotlovchi m anbalar yetarli. Bular 
haqida oldingi m avzularim izda ham alohida to ‘xtab o‘tgan edik. 
M ana sh u n d ay ta rix iy , a n ’anaviy m e ro sim izn i yana tik lash , 
zamonaviy holatga keltirish ham bugunning asl maqsadidir. Bizning 
ushbu fik rlarim iz k a tta sh ah arlarim izni in k o r etm agan holda 
qishloqlar va katta yo‘l trassalari haqida ketayotir. .
Turizm in fra tu zilm asid a bank va m oliyaviy tash k ilo tlar -
xizmatîarning o ‘rni alohida. Turistlar sayohatda va dam olishda 
xilma-xil xizm at tu rlarid an foydalanishni xohlaydilar. Ya’ni, o ‘z 
xohishi bo‘yicha biror narsa sotib olishni istashadi. Bunda ular ko‘ngil 
ochish uchun har kuni ko‘p miqdorda pul sarflashadi. Pulni ayniqsa, 
katta miqdordagi pulni ko‘tarib yurish turistlarga noqulaylik va 
qiyinchiliklartug‘diradi. Turistning katta m iqdorda pulni olib yurishi 
o ‘g‘rilarni, q aro q ch i va tovlam achilarni ham da h ar xil turdagi 
jinoyatchilarni jin o iy harakat qilishlariga olib keladi. Turizm tashkil 
topishi bilanoq, o ‘g ‘irlanishi va tortib olinishi mum kin bo‘lmagan 
xavfsiz pul bilan t a ’m inlash muammosi paydo bo‘ldi. Tom as Kuk 
tu riz m n i tash k il etish d a g i ushbu m u a m m o n i hal etish bilan 
sh u g 'u llan g an va tu ris tik faoliyatni ta sh k il etish n in g h am m a 
tom onlarini o ‘rganib chiqqan. N atijada, u yo‘l cheklarini ixtiro 
qilgan. Bu xavfsiz pul turizm maqsadida yaratilgan b o lib , uni butun 
dunyo banklarida bem alol mahalliy valutaga almashtirish m um kin 
b o lg a n . Bir q an ch a vaqt o ‘tib, bu tashabbusni Amerikan Ekspress 
firmasi o ‘ziga qabul qildi. Turizm sohasidagi bu ikki kompaniya 
sug‘urta m oliyaviy x izm atlari b o ‘yicha h am gigantga aylandj. 
Keyinroq, plastik k artochkalar ixtiro qilindi. Viza, AmEx, D iner 
Club kabi dunyo miqyosidagi to lo v tizimlari yaratildi. Ushbu to ‘lov 
usullarining qoM lanilishi bilan tu ristlarning o ‘z!ari bilan katta 
m iqd orda pul o lib y u rish la ri c h ek lan d i. B archa m ag azin lar, 
restoranlar va boshqa turistik markazlaming korxonalari kartochkalar 
b o ‘yicha naqd pulsiz to ‘lovlar qabul qila boshladilar.
Axborot xizm ati h am turizm infratuzilm asida turistlarga ham
va uning tash k ilotch ilarig a ham juda zarurdir. Turist sayohatga 
tayyorlanayotganda h am d a sayohat vaqtida o ‘zi boradigan joy
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

haqida o ‘sha m am lakat yoki boradigan h u d u d n in g qonun-qoidalari, 
odatlari, m ehm on do'stlig i haqidagi q o ‘sh im c h a m a ’lum otlarga, 
sh u n in g d ek , o 's h a jo y n in g x aritasig a, tr a n s p o r t m ag istrallari 
jadvaliga m uhtoj bo‘ladi. Bunday m a’lum otlar b u n d a n 200 yil avval 
cho p etilgan.
Sayohat va turistlarning sarguzashtlari haqidagi m a’lum otlar 
om m abop va maxsus adabiyotlar ko‘rin ishida ch o p etiladi va bu 
holat turistlarni sayohat qilishga chorlaydi. Z am o n av iy turizm da 
boMajak turistlarga bepul tarqatiladigan axb o ro tlarn i rang-barang 
ko‘rinishida chop etishga e ’tib o r qaratiladi. T u riz m sohasi boshqa 
sohalarga qaraganda 3 - 5 m arta ko‘p reklam a qiladi. H am m a yirik 
turistik m ark azlartu ristlar va turizm xizm atlari u ch u n axborot C D
ROM disklarini ch o p etadi.
Turizm infratuzilmasini zam onaviy ko m p u ter xizm atisiz tasaw u r 
etish qiyin. Tezkor axborot va so‘zlashuv, yangiliklardan xabardorlik 
turizm ning yana b ir jihatidir. Hozirgi turist in te rn e t, faks va boshqa 
zam onaviy texnika vositalaridan foydalanishi tu rizm infratuzilmasini 
qay darajada ekanligidan yana bir nishonadir. Z am o n av iy elektron 
vositalari orqali turistik xizm atiar va turistik m ark azlar haqidagi 
m a’lum otlar joylashgan m illionlab saytlarga ega b o ‘!gan internet 
tarm oqlari nafaqat turizm va turistik agentliklarni tan lash , hattoki, 
tu r sayohat chiptalari, xizm atiar uchun toMovIarni h am oldindan 
ta y in la b q o ‘yish i m u m k in . T u riz m ta s h k ilo tc h ila r i a x b o ro t 
x izm atid an keng k o ‘lam d a fo y d ala n ad ilar. U la r h a m tu ristik
m ah su lo tn i tashkil etay o tg an id a m axsus y o ‘l k o ‘rsatk ich larin i 
o'rganadilar. C olum bs Press nashriyotida h a r ikki yilda qayta ch op
etiladigan dunyoga m ashhur yo‘l ko‘rsatkich W orld Travel G uide 
da 200 ta m am lakatning jadvallarini, tu ristik m ark azlarning va 
agentliklarning h ar xil kataloglarini, m am lak at va b u tu n dunyo 
b o ‘yicha transportning harakat jadvali ch o p etiladi.
M ehm onxonalardagi oddiy telefon, televizor, faks, kom puter, 
m uzlatgich va boshqalarning b o ‘Iishi — b u la r biz hozirda istasak 
ham istamasak ham b o ‘lishi zarur b o ‘Igan vositalardir. Bularsiz 
turizm xizmati yoki m ehm onxona biznesi b ilan sh u g ‘u!lanishning 
o ‘zi kulgili holdir. M ana shular turizm infratuzilm asidir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

8.2. 0 ‘zbekiston Respublikasida turizin infratuzilmasini 
rivojlantirish chora-tadbirlari
Keyingi yillarda respublikamizda turizm infratuzilmasini zam on 
talabiga moslashtirish maqsadida ko‘pgina ishlarqilinmoqda. Ayniqsa, 
O ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1995-yi! 2-iyundagi “ Buyuk 
ipak yocli” ni qayta tiklashda 0 ‘zbekiston Respubiikasining ishtirokini 
avj oldirish va respublikada xalqaro turizm ni rivojlantirish borasidagi 
ch o ra-tad b irla r to ‘g‘risida” gi farm oni bu ishni yuksak darajaga 
ko‘tarish m uam m olarini hal qilishda o‘z o ‘rniga ega bo‘ldi. Farm on 
g‘oyat m uhim xalqaro turizm yo‘nalishi — “ Buyuk ipak yo‘li” ni qayta 
tiklash, bunga xorijiy sarmoyalarni keng jalb etish, shuningdek, 
zam onaviy turizm siyosatini vujudga keltirishga asosiy maqsadni 
qaratdi. Buning uchun esa quyidagi o ‘ta m uhim va dolzarb masalalar 
o‘z yechimini topishi lozim. Masalan, «Buyuk ipak yo‘li»dagi shaharlar
- Sam arqand, Buxoro, Xiva va Toshkentda xalqaro turizm b o ‘yicha 
maxsus ochiq iqtisodiy mintaqalar tashkil etish, mazkur shaharlam ing 
aeroportlari va tem iry o ‘l vokzallarida turistlar uchun bojxona rasm - 
rusum larining xalqaro m e’yorlarga mos soddalashtirilgan tartibi, 
shuningdek, tran zit turistlar uchun maxsus bojxona joylari joriy qilish 
ko‘zda tutildi. U shbu shaharlarda yangi tashkil etiladigan turistik 
tashkilotlar va korxonalar barpo etilgan paytdan boshlab, dastlabki 
foydani olgunga qadar o‘tadigan davrda, lekin ro‘yxatga olingan 
sanadan keyin u zo g‘i bilan uch yil m obaynida barcha turdagi 
soliqlardan ozod qilish imkoniyati tug‘ildi. Shu maqsadda m azkur 
tashkilotlar va korxonalar foyda (darom ad) oigan birinchi yili foyda 
(darom ad) solig‘ining 50% ini, ikkinchi yili 75 % ini, uchinchi yildan 
boshlab 100 % ini toMashlari belgilab qo‘yildi.
Shuningdek, turizm sohasida qo'shm a korxonalar barpo etuvchi 
xorijiy sarm o y ad o rlar, ilgari berilgan im tiyozlarga q o ‘sh im ch a 
ravishda, olib ketadigan foydadan 5 yil m uddatga soliq to ‘lashdan 
ozod qilinishi bu boradagi im koniyatlami yanada kengaytirish uchun 
muhim aham iyatga ega bo‘ldi. Ayniqsa, tijorat banklariga tadbirkorlar 
xu su siy m e h m o n x o n a la r in i va m e h m o n x o n a in fra tu z ilm a s i 
inshootlarini barpo etishlari chog‘ida ularga kamida besh yil m uddat 
ichida to ‘lash sharti bilan kreditlar berilishi ham da « 0 ‘zbekturizm » 
M K Tashqi Iqtisodiy faoliyat milliy banki bilan birgalikda investitsiya
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

banki - « 0 ‘zsay o h atin v estb an k » n i tashkil e tis h la rin i belg iiab
q o ‘yi!ishi soha rivoji uchun olib borilayotgan davlat siyosatining 
n e ch o g li to ‘g‘ri ekanligini yana b ir bo r isbot qildi.
F arm onning m uhim jih a tla rid an biri shuki, u n d a 0 ‘zbekiston 
R espublikasi V azirlar M a h k a m a si h u z u rid a tu riz m b o ‘y ic h a
Idoralararo kengash tuzilib, u shbu kengash fao liy atin in g asosiy 
vazifalari sifatida quyidagilar belgiiab berildi:
a) turizm sohasida iqtisodiy islohotlarni ch u qurlashtirish;
b) ja h o n andozalari darajasida kichik va o krta m e h m o n x o n ala r, 
m otellar va kem pinglartarm og‘i shakllantirilishini m uvofiqlashtirish;
d) sayr-tom oshalarzam onaviy industriyasini, m adaniy va sp o rt- 
soglom lashtirish m arkazlarini b a rp o etishga ko‘m aklashish;
e) noyob turizm im koniyatlari va tarixiy-m adaniy m e ro s keng 
ko'lam da targ‘ib qilinishi va saqlanishini tashkil etish;
0 tu riz m tizim id a m u v o fiq lash tirilg an ilm iy -te x n ik a v iy va 
investitsiya siyosatini o ‘tkazish;
g) turizm sohasida kadrlam i tayyorlash va qayta tay yo rlash n i 
ta ’minlash.
S h u n in g d e k , xalqaro tu r iz m n i riv o jlan tirish b ila n bogMiq 
b a rc h a m a sa la la rn i o ‘z v a q tid a hal etish u c h u n ja v o b g a r lik
« 0 ‘zbektu rizm » M K , « 0 ‘zb e k isto n havo yoMlari», « 0 ‘z b e k isto n
te m iry o ‘llari» k o m p an iy alarin in g , Ichki ishlar va T a sh q i ish la r 
vazirliklarining, chegara va b o jx o n a x iz m atlarin in g ra h b a rla ri 
zim m asiga yuklatildi.
Mazkur farm onni amalga oshirish yuzasidan Respublika V azirlar 
Mahkamasi 1995-yil 3-iyunda « 0 ‘zbekiston Respublikasida xalqaro 
turizmning zamonaviy infratuzilmasini barpo etish chora-tadbirlari 
to ‘g‘risida»gi qarori e ’Ion qilindi. Q aro r prezident farm onini toMdirib, 
yana quyidagi muhim masalalar am alga oshirilishi ta’kidlab o ‘tildi: 
tegishli tashkilotlar bilan biigalikda turistlami avia va temiryo‘1 transporti 
orqali tashishda imtiyozlarberish tartibini ishlab chiqish, maxsus bojxona 
hududlarini tashkil etish, ulam i zam onaviy nazorat texnikasi bilan 
jihozlash vazifasi yuklatildi. Q arorda turizm tizimidagi xususiylash- 
tirilayotgan obyektlardan tushgan m ablag‘lar « 0 ‘zbekturizm » M K
bo‘linm alarini qayta qurish va tex n ik a bilan jihozlah m a q sad id a 
« 0 ‘zsayohatinvestbank»ka o ‘tkazish belgiiab berildi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

V aluta o p eratsiy alarid a im tiyozlar, T o sh k en t, S am arq an d , 
Buxoro, Urganch-Xiva yo‘nalishlarida y o llarn i obodonlashtirish, 
servis xizmatlarini tashkii etish dasturlarini ishlab chiqish, shahardan 
ta sh q arid a joylashgan tu ristik obyektlar uchun kom m unikatsiya 
tarm o qlari to ‘lovi b o ‘yicha imtiyozlar berish, turistik inshootlar 
qurilishi b o ‘yicha te n d erlar o ‘tkazish, turistlar b o la d ig an joylarda 
a m a liy va tasviriy s a n ’a t, xalq ijodkorligi bu y u m lari, reklam a 
m ahsulotiarini tayyorlash — sotishda shoxobchalar tashkii etish, 
xorijda turistik vakolatxonalar ochish - bular ham m azkur qarorda 
belgilab q o ‘yilgan vazifalar edi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999-yil 15-apreldagi 
«2005-yilgacha bo‘lgan davrda 0 ‘zbekistonda turizm ni rivojlantirish 
davlat dasturi to ‘g‘risida»gi farm oni ham bu yo‘nalishga alohida 
e ’tiborni qaratdi. Farm onda mulkchilik shaklidan q a t’i nazar, turizm 
tashkilotlari xorijdan keltiriladigan texnologiya va m ehm onxona 
uskunalari, turizm m aqsadlariga m o‘ljallangan transport vositalari 
u ch u n bojxona «poshlina»lari to ‘lashdan uch yil m uddatga ozod 
qilinishi ko‘rsatib o ‘tildi.
D asturning ikkinchi b o ‘!imi - « 0 ‘zbekturizm» M K ning 1999— 
2 0 0 5 -y illard ag i in v e stitsiy a d asturi», - d eb n o m la n ib , unda 
S am a rq a n d shahrida « P rezid en t otel» m ehm onxonasi qurilishi 
(m ab lag ‘ning 85 % xorij investori, 15 % «Olzbekturizm » MK 
hisobidan), shahardagi «Sam arqand» mehm onxonasini qayta tiklash 
(8 m in. AQSH dollari. Xorijiy va mahalliy sarm oya), Xivada yangi 
m ehm onxona qurilishi (bu ham 85% ga 15 %), Urganchda «Xorazm» 
m ehm onxonasini qayta tiklash (7,5 min. AQSH dollari, Hindiston 
krediti), Toshkent shahridagi « 0 ‘zbekiston» mehm onxonasini qayta 
tiklash (31,5 min. A QSH dollari, xorijiy sarm oya), shuningdek, 
5 0 - 6 0 o ‘rinli 2 - 3 yulduzli m ehm onxona qurilishi (20 min. AQSH 
d o llari, xorijiy va m ahalliy sarm oya), Toshkent viloyati Chorvoq 
suv om b ori hududida d am olish zonasi va golf klubi qurilishi (100 
m in . A Q SH d o llari, xorijiy sarm oya), B uxorodagi «Buxoro» 
m e h m o n x o n asin i qayta tiklash (8 min. A QSH dollari, xorijiy 
sarm oya), Andijondagi 60 o 'rin li yangi m ehm onxona qurilishi (12 
m in. A QSH dollari, xorijiy va mahalliy sarmoya), shahardagi «Oltin 
vodiy» m ehm onxonasini qayta tiklash (8 min. AQSH dollari, xorijiy
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va mahalliy sarm oya), Jizzaxdagi «O kzbekiston»> m eh m o n x o n asin i 
qayta tiklash (10 m ln. AQSH dollari, xorijiy va m ahalliy sa rm o y a ), 
Term izdagi m chm onxonani qayta tiklash (6 m ln. AQSH d o lla ri, 
x o rijiy va m a h a lliy sa rm o y a ), S h a h ris a b z d a g i « S h a h ris a b z »
m ehm onxonasini qayta tiklash (6 m ln. A Q SH dollari, xorijiy va 
mahalliy sarm oya) kabi juda katta m ab lag 4 talab etiladigan v azifalar 
maqsad qilib olingandi. Shuningdek, A vtobus-avtom obil p a rk in i 
modernizatsiyalashtirish (zam onaviylashtirish) uchun 12 mln. A Q S H
dollari m iqdorida sarm oya talab qilinishi belgilab berildi.
D asturning uchinchi bo‘limi — «M arketing tadbirlari», — d e b
nom lanib, unda 0 ‘zbekistonning d iq q a tg a sazovor joylari h a q id a
turistlarga inform atsiya berish va tu ristik m ahsulotlam i ta k lif e tis h
m aqsadida Internet, E-m ail xalqaro inform atsiya ta rm o q la rid a n
foydalanishni rivojlantirish ham asosiy vazifa sifatida qaraldi.
D asturning to ‘rtinchi boMimi — «Turistlarga xizm at ko‘rsatish n i 
xalqaro an dozalar darajasiga ko‘ta rish , tu riz m infratuzilm asini h a r
to m o n la m a rivojlantirish», — d e b n o m la n ib , unda T o s h k e n t, 
S am a rq a n d , B uxoro va Xiva s h a h a rla rid a g i tu ristlarn i ija ra g a
avtom obil vositalari bilan ta ’m inlashga e ’tib o r qaratildi.
D asturning beshinchi boslimi — « Jah o n m erosi, m adaniyati va 
tarixiga kiruvchi qo‘riqxonalar, yodgorlik shaharlarini m uhofaza etish
va ulardan maqsadli foydalanish bo‘yicha tadbirlar», - deb n o m lanib, 
unda milliy bog‘lar, a n ’anaviy ch o y x o n alar, xalq am aliy sa n ’ati v a 
ko‘rgazmalarini tashkil etish va ulam i tu rizm yo‘nalishlariga k iritish , 
turizm obektlarini va m am lakatim iz tarix i bilan bog‘liq tarixiy va 
m adaniy yodgorliklarni doim iy ravishd a q ay ta tiklashga e ’tib o r
qaratildi.
D asturning o ltin chi boMimi — « Ich k i tu rizm n i tashkil e tis h
b o ‘yicha tadbirlar», - deb n o m lan ib , u n d a Sam arqand, B u x o ro , 
Xiva shaharlari turizm markazlarida p iyoda yuruvchi turistlar u c h u n
maxsus yo‘l!ar tashkil etilishiga e ’tib o r qaratildi.
Turizm infratuzilm asini rivojlantirish tu ristik zaxiralardan rejali 
foydalanish jarayonining asosiy bosqichidir. Turistik zaxiralar q a n c h a
m aftunkor b o ‘lm asin, turistning b u ta b ia t in ’om laridan foydalanishi 
bularga bem alol yeta olishiga bog‘liq. A g ar m azk u r tabiat in ’o m ig a
yo‘l yoki so‘qm oq b o ‘lmasa ushbu obyektga ko‘plab tu ristlarni ja lb
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qilish qiyin b o ‘ladi. B a’zi hollarda esa buning iloji yo‘q. Misol 
uchun Venesueladagi Anxel sharsharasiga (dunyodagi eng katta 
sharshara, balandligi 140 m.) turistlarnisbatan kam boradi. Chunki, 
u yerga borish uch un na yo‘I bor, na samolyot q o ‘nadigan maydon. 
U shbu sharsharaga k atta qiyinchiliklar bilan tezoq ar daryo bo‘ylab 
qayiqda borish m um kin. 0 ‘zbekistonimizning Q ashqadaryo viloyati 
Yakkabog' tum anidagi H iso rto g ‘i etagida joylashgan Toshqo‘rg‘on 
q ish lo g ‘i va A m ir T e m u r g ‘origa o lib b o rila d ig a n y o ‘ldagi 
H o‘kizburun sharsharasiga turistlar borilishini yo‘lga qo‘yilsa, ayni 
m uddao bo‘iur edi. Y a’ni, bu joylarda turizm infratuzilmasini barpo 
etish uchun katta sarm oya talab etiladi. Respublikam izda shunday 
m askanlar ko‘p. B ulardan tashqari, turistlarni m aftun qiladigan 
joylarga bo rish ning qiyinchiligi bir to m o n d an b o ‘lsa, ikkinchi 
to m ondan turistlar o ‘zlari uchun yetarli b o lg a n qulay sharoitlarni 
talab qiladilar. M asalan, m ehm onxonalar tizim ida qabul qilingan 
standartlarda tu ristlarn i ikki o ‘rinli, qulayliklari mavjud bo'lgan 
(hojatxona, dush, h am m o m , issiq suv) nom erlarga joylashtirish 
k o ‘zda tutilgan. Bu h o la t 0 ‘zbekistonning chekka hududlarida 
turizm ni rivojlantirishga to ‘sqinlik qiladi.
Xulosa
Ushbu mavzuda turizm infratuzilmasi tushunchasining mohiyati, 
respublikam izda u n g a qaratilg an chora -ta d b irla r haqida fikr 
bildirilgan. Turizm infratuzilmasi, - deb turizm bilan bogliq binolar, 
ulardagi muhandislik va kommunikatsiya tarm oqlari, yo‘llar, issiqlik, 
elek tr va telefon alo q alari tushunilishiga aytiladi. Shuningdek, 
m av zu d a m a m la k a tim iz d a keyingi y illard a c h iq q a n farm o n , 
qarorlarda turizm infratuzilmasini rivojlanishi uchun qaratilgan yo‘l- 
yo‘riqlar yoritib beriladi. Ayniqsa, «Buyuk ipak yo‘li» markazida 
jo y la sh g a n 0 ‘z b e k is to n n in g tarix iy s h a h a r la r id a tu riz m
infratuzilm asini rivojlanishiga e ’tibor qaratiladi.
Tayanch iboralar:
— Turizm infratuzilm asi
— Binolar
— M uhandislik
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Kommunikatsiya
- Elektr
— Issiqlik
- Aloqa
N azorat va mulohaza savollari: