Turakulov e

4.5.5 O’қitishni individuallashtirish texnologiyasi
Inge Unt, A.S. Graniskaya, V.D. Shadrikov tadқiқotlarida individual o’қitish o’қuv jarayonini tashkil etish shakli, modeli sifatida belgilanadi.
Unda:

• 
  pedagog faқat birgina talaba bilan o’zaro munosabatda bo’ladi;
  
• 
  bir talaba faқat o’қitish vositalari (kitoblar, kompyuter va b.) bilan o’zaro aloқada bo’ladi.
  

Individual o’қitishda faoliyatning mazmuni, metodlari va surati talabaning xususiyatlariga moslashtiriladi.
Shaxsiy yondoshish deganda:

• 
  pedagogikaning tamoyili bo’lib, unga ko’ra pedagog o’қuv — tarbiya ishlari jarayonida talabalarning shaxsiy xislatlarini ҳisobga olgan ҳolda ayrim talabalar bilan individual model bo’yicha o’zaro munosabatda bo’lish ҳamda individual xususiyatlarga asoslanish;
  
• 
  o’қuv jarayonida talabalarning individual xususiyatini ҳisobga olish;
  
• 
  barcha talabalarning rivojlanishigina emas, balki ҳar bir talabaga aloҳida rivojlanish uchun psixologik—pedagogik tadbirlaryaratish tushuniladi.
  

O’қitishni individuallashtirish;

• 
  o’қuv jarayonini tashkil etish bo’lib, unda o’қitish usullari, suratini tanlash talabaning individual xususiyatlari bilan boғlanadi;
  
• 
  individual yondashuvni ta ‘minlovchi turli o’қuv-metodik, psixologik-pedagogik va tashkiliy-ma ‘muriy tadbirlardir.
  

Shunday қilib, didaktika bo’yicha amalga oshirilgan tadқiқotlaiga ko’ra o’қitishni individuallashtirish o’қuv jarayonining shunday tashkil қilinishiki, unda individual yondashuv va individual shakl ustuvor ҳisoblanadi.
O’қitishni individuallashtirish қuyidagi mualliflik texnalogiyalarida asoslab berildi:

• 
  Inge Untning o’қitishni individuallashtirish texnalogiyasi;
  
• 
  A.S. Gransikayaning moslashuvchan o’қitish texnalogiyasi;
  
• 
  V.D. Shadrikovning individuallikka қaratilgan reja asosida o’қitish texnalogiyasi.
  

Inge Untning o’қitishni individuallashtirish texnalogiyasidagi asosiy konsepsiya ҳozirgi sharoitda o’қitishni individuallashtirishning muҳim shakli o’қuvchilarning maktabdagi va uydagi mustaқil ishlari deb қoidalashtirilgan. Inge Unt uning mazmuni va metodikasi deb mustaқil ishlar uchun individual o’қuv vazifalari, joriy o’қuv adabiyotiga moslashtirilgan, individuallashtirilgan mustaқil ishlar қo’llanmasi asosida nashr etilgan ish daftarlarini tushunadi.
A.S.Graniskaya o’zining moslashuvchan o’қitish tizimini sinf-dars tizimida tashkil etish va unda o’қituvchi 60-80% vaқtini o’қuvchilar bilan individual ishlashga ajratish mumkinligini қayd қiladi. A.S.Graniskaya metodikasining o’ziga xosligi uning darsni muayyan ғayriodatiy қurilma asosida tashkil etishidir:

• 
  Birinchi қism — barchani o’қitish;
  
• 
  Ikkinchi қism — ikki parallel jarayon: o’қuvchilarning mustaқil ishlari va o’қituvchining ayrim o’қuvchilar bilan individual ishlashi, ya’ni umumlashtirilgan sxemalardanfoydalanish, almashinib turuvchijufi o’қituvchi bo’lib ishlash, moslashuvchan ko’p қirrali vazifalar va b.
  

V.D.Shadrikov gipotezasiga ko’ra agar bolaga murakkablashib boruvchi vazifalarning tafsiloti berilsa, unga o’rganish jarayonini motivastiyalash taklif etilsa, lekin bolaga shu bugun uning uchun mumkin va қulay ishlash imkoniyati қoldirilsa, o’қuvchilar қobiliyati samarali rivojlanadi deb ҳisoblanadi. V.D.Shadrikov metodikasi asosini ҳar bir o’қuvchining қobiliyatiga қarab o’қitishga imkon beradigan olti darajadagi o’қuv rejasi, dastur va metodik қo’llanma tashkil etadi. Nag bir fanning murakkablik darajasiga ko’ra kuchi etgan variantni tanlab olib, o’қuvchilar sinfda tez-tez almashib turadi va fanning ҳajmi va mazmunini қo’ldan chiқarmay birgalikda o’қuv dasturini o’zlashtirishga ҳarakat қiladilar. Murakkablik darajasini tanlash tezlikda amalga oshiriladi va «ba’zan» uni amalga oshirib bo’lmaydi. Chunki u sinfdagi o’қuvchilarning tenglashish, қobiliyati ҳolatiga boғliқ bo’ladi.
Murakkablikning olti darajasi amalda barcha bolalarga e’tibor berishga, barchaning kuchi etadigan ҳamda o’қuvchining қobiliyatiga, uning rivojlanishiga moslangan, o’қuv jarayonini tashkil etishga imkon beradi.
Bu o’қitishni individuallashtirish mualliflik texnologiyasi negizida umumiy tamoyillar mavjud:

• 
  individuallashtirish o’қitish jarayoni strategiyasidir;
  
• 
  individuallashtirish—individuallikni shakllantirishning zaruriy omili;
  
• 
  barcha o’rganiladigan fanlarda individuallashtirilgan o’қitishdan foydalanishning mumkinligi;
  
• 
  individual ishlarni o’қuv faoliyatining boshқa shakllari bilan integra-stiyalash;
  
• 
  individual suratda, uslubda o’rganish.
  

Individuallashtirish texnologiyasining umumiyxususiyatlariga қuyidagilar kiradi;

• 
  o’zlashtira olmaslikka olib keluvchi omillarni қayd қilish;
  
• 
  fikrlash jarayonida bilim, malaka, ko’nikmalarni egallash asnosida indi-vidual kamchiliklarni tuzata olish usullari;
  
• 
  oila tarbiyasidagi motivastiyaning bo’linmasligi ҳamda iroda sustligi kamchiliklarini қayd қilish va enga olish;
  
• 
  қobiliyatli va iste’dodli o’қuvchilarga nisbatan o’қuv jarayonini optimallashtirish (ijodiy faoliyat, sinfva sinfdan tashқari ishlarni ҳisobga olish);
  
• 
  o’қitish jarayonini tanlash erkinligini berish;
  
• 
  umumiy o’қuv malakalari va ko’nikmalarini shakllantirish;
  
• 
  o’қuvchilarning o’z-o’ziga mos baҳo bera olishini shakllantirish; • (o’қitishning texnik vositalaridan, shuningdek, EҲMdan foydalanish. O’қitishni individuallashtirish texnologiyasiga қuyidagilar kiradi:
  

Batov tizimi. AҚShda ishlab chiқilgan bu tizimda o’қuv jarayoni ikki қismga bo’linadi:
Birinchi қism- butunicha sinf ishi.
Ikkinchi қism- individual mashғulotlar.
Bunday mashғulotlar unga zaruriyat sezgan o’қuvchilar bilan yo umum tomonidan қabul қilingan me’yorlardan orқada қolmaslik yoki nisbatan rivojlangan қobiliyatlari bilan ajralib turganlar bilan bir қatorda bo’lishini ta’minlash maқsadida o’tkaziladi.
Yuқori қobiliyatli kategoriya o’қuvchilar bilan o’қituvchi, nisbatan kamroқ қobiliyatli va қoloқ o’қuvchilar bilan o’қituvchi yordamchisi shuғullanadi.