Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

maksimal gigroskopik suv
deyiladi. Gigroskopik suvning miqdori tuproqning 
mexanik va mineralogik tarkibiga bog‘liq. Tuproq zarrachalarining (
MG
) 
maksimal gigroskopik namlikdan yuqori suyuq pardali suvni ushlab turish 
qobiliyati g‘ovaklikdagi namligi leyiladi, uning miqdori 7-15 % va loyli og‘ir 
tuproqlarda esa, u 30-35 % gacha yetishi mumkin. 

---

H.
Х
.
Т
ursunov. 
Т
uproqshunoslik 
75 
Tuproq zarrachalarining maksimal gigroskopik namlikdan yuqori 
namlikni so‘rish qobiliyatiga 
pardali yoki bo‘sh bog‘langan suv
deyiladi. 
Uning bog‘lanish darajasi (1+10)
·
10
5
Pa. Bunday bo‘sh bog‘langan suv 
harakatchan bo‘lib, 7-15 %, u mexanik tarkibi og‘ir tuproqlarda 30-35 %, 
qumlarda esa 3-5 %. 
Tuproq zarrachalarining tortish kuchidan holis bo‘lgan suv 
erkin suv
deyiladi va u ikki xil: 
kapillyar
va 
gravitatsion
holatda bo‘ladi. Kapilyar suv 
tuproqda turli shakl va o‘lchamdagi g‘ovaklardagi suv bo‘lib, u menisk 
kuchlari tufayli ushlanib turadi. Bunday suv suyuq bo‘lib, tuz va boshqa 
moddalarni eritib, harakatchanligi tufayli tuproq yuzasida va kesma 
qatlamlarida suv va tuz to‘plashi mumkin. Kapillyarlar osilgan yoki tirqalgan 
holatda bo‘lishi mumkin. Kapillyar suv tuproq tuzilishi va holatiga binoan, 
gravitatsion singib o‘tadigan bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, bunday suv 
tuproq kesmasining pastki qatlamlarida sizot suv sifatida yig‘ilgan va 
oquvchan holatda uchraydi. 
Tuproq tarkibidagi suvning holati va shakllari (kategoriyalari) ga 
binoan adabiyotda 6 xil shakli ajratildi: 
1.
Kimyoviy bog‘langan suv 
2.
Bog‘simon suv 
3.
Gigroskopik suv 
4.
Pardali suv 
5.
Kapillyar suv 
6.
Gravitatsion suv.