Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

керак. Осмотик 5 атм. га ётганда ўсимлик сўлий бошлайди, 8,5 атм-
да эса уруғ униб чиқмайди. Ш унинг учун тупроқ эритмасининг кон-
центрациясини маълум осмотик босимда ушлаш мақсадга муво-
фивдир.
М аълумки, буғланиш кучайган сари тупроқ эритмасининг
концентрацияси ортади ва тупроқ эритмасидан чўкмага туша бош ­
лайди. Олдин қийин эрийдиган темир, кремнезем ва карбонатнинг
Са ва M g ли бирикмалари кейинчалик C a S 0
4
• 2 Н 20 (ги п с), натрий
сульфат (N a
2
S 0 4) ва энг охири натрий хлор чўкмага тушади. Ш у
нарсапи эсдан чиқариш керак эмаски, хлоридлар тупроқ эритмаси­
нинг концентрацияси 300-350 г / л га етганда чўкмага тушишни бош ­
лайди.
В .А . Ковда шу нарсани аниқлаганки, тупроқ ва унинг
қатламлари ўзининг таркибида натрий сульфатларни ва гипсни тўп-
лайди. Na ва M g хлоридлари ж уда кам тўпланиб, фақат тупроқ
юқори қатламлари кучли шўрланган пайтдагина бу тузлар тўплана-
ди. Баҳор ойларида эса тузларнинг ишқорсизланиши туфайли ту-
проқ эритмасининг концентрацияси камаяди ва аста-секинлик билан
тупроқларнинг устки қатламлари шўрлана бошлайди. Бу вақтда эса
сульфатларнинг тўпланиши хлоридларга 
қараганда бир мунча оз
бўлади. Ш унинг учун тупроқнинг устки қатламидаги сульфатли тип
шўрланиш к уз ойларида келиб сульфатли хлоридли шўрланиш ти-
пига айланади.
Қиш ва баҳор ойларида шўрланган тупроқларнинг ишқор-
сизланиши тезлаш иб, биринчи навбатда натрий хлор ва магний хлор
иш қорсизланади, чўкмага тушган кальций карбонат ва кальций
сульф ат ҳамда натрнй сульф ат тупроқ ҳатламларидан чиқиб кетмай,
йилдап-йилга тупроқ қатламларида тўплана боради.
Тупроқ ва унинг қатламларида тузларнинг айланиши унинг