Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
57 
 
 
14-расм. Температурага боғлиқ равишда тупроқлар ғоваклигида 
кислород айланиши. 
15-расм. Тупроқ механик таркиби учбурчаги 
 
 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
58 
Назорат саволлари: 
1. Тупроқ структураси деб нимага айтилади ва морфологик ва агрономик 
жиҳатдан уларни баҳолашдаги хусусиятлар нимада? 
2. Тупроқ структурасининг ҳосил бўлишини қандай жараѐнлар 
белгилайди.? 
3. Структуранинг агрономик аҳамиятини таърифланг? 
4.Тупроқнинг 
коваклигини 
ва 
унинг 
агрономик 
аҳамиятини 
таърифланг? 
5. Суғориладиган деҳқончилик тупроқнинг физикавий хоссаларига 
қандай таъсир этади? 
6.Капилляр намлик неча фоиз бўлганда тупроқда анаэроб жараѐн 
бошланади?
7.Тупроқнинг физик-механик хоссаларини айтинг. Уларни таърифланг 
ва уларнинг тупроқнинг таркибига, унинг физик-кимѐвий хоссаларига ва 
бошқа омилларга боғлиқлигини тушунтиринг? 
8.
Физик-механик хоссалар тупроқнинг агрономик баҳосига қандай 
таъсир этади. 
9.
Тупроқнинг физик етилганлик ҳолатини дала шароитида қандай 
аниқласа бўлади? 
10.
Тупроқнинг пластиклик ҳолатини қуйи ва юқори чегараси нималарга 
боғлиқ? 
11.
Тупроқнинг умумий физик ва физик-механик хоссаларини яхшилаш 
усулларини кўрсатинг? 
4-МАВЗУ.ТУПРОҚЛАРНИНГ КИМЁВИЙ ТАРКИБИ ВА ОРГАНИК 
ҚИСМИ, УЛАРННИГ АҲАМИЯТИ. 
Режа. 
1.Тупроқдаги органик моддалар манбаи ва таркиби 
2. Тупроқда гумус (специфик органик моддалар) нинг ҳосил булиши ва у 
ҳақидаги асосий назариялар. 
 
 
 
 
4.1 .Тупроқдаги органик моддалар манбаи ва таркиби 
Тупроқнинг органик қисми турли хилдаги ва таркибдаги органик 
моддалардан ташкил топган. Бу органик моддалар ўсимликлар, жониворлар 
ва микроорганизмларнинг ҳар хил даражада чириган қолдиқларидан ҳамда 
тупроқнинг ўзига хос моддаси - гумус йиғиндисидан иборат. Гумус мураккаб 
кимѐвий таркибли азот сақловчи юқори молекуляр модда комплекси бўлиб, 
одатда қорамтир тусли ва тупроққа текис сингиб кетган ҳамда минерал қисми 
билан жуда мустаҳкам бириккан ҳолатдадир. 
Тупроқнинг органик моддалари таркибида доим турли организмларнинг 
тирик ҳужайралари ва тупроқ фаунаси (жониворлари) ҳам иштирок этади. 
Тупроқлар органик қисмининг таркиби тахминан қуйидаги нисбатда: гумус