Тупроқшунослик асослари

Тақирли тупроқлар. 
Ўзбекистон чўлларида тақир тупроқлар қатори тақирли (тақирсимон) 
тупроқлар ҳам кенг тарқалган. Бу тупроқлар кўпинча қуриган аллювиал ва 
пролювиал-аллювиал текисликларда кенг тарқалган бўлиб, Амударѐ, 
Қашқадарѐ дельталарида, Сирдарѐнинг ўрта қисмида анча катта майдонни 
эгаллайди. 
Тақирли тупроқлар чўл зонасидаги яхши тупроқлардан ҳисобланади. 
Шунинг учун ҳам бу тупроқлар чўлни бошқа тупроқларга нисбатан кўпроқ 
ўзлаштирилган. 
Тақирли тупроқларнинг морфологик тузилиши, тупроқ юзасида унча 
мустахкам бўлмаган 2-6 см қалинликдаги ғовак ҳолдаги қатқалоғининг усти 
дарзларга бўлинган бўлиб, кўпинча қум билан қопланган бўлади. Ундан 
пастдаги қатлам тангасимон оч кул ранг бўғиз ѐки қўнғир тусли горизонт 
унча яхши ифодаланмаган. Чириндили қатламни камлиги 20-30 см тақирли 
тупроқларда карбонатли қатламлар унча аниқ ифодаланмаган. Карбонат 
ангидрид карбонатларни миқдори кўпинча уларнинг механик таркибига 
боғлиқ, гипсли қатламлар кўпинча оғир механикли ѐтқизиқларда учрайди. 
Тақирли тупроқлар тақирларга нисбатан гумусга бой бўлиб, сув-физик 
хоссаларни қулайлиги билан характерланади. 
Тақирли тупроқлар таркиби ва хоссалари. 
Тақирли тупроқларнинг механик таркиби тупроқ пайдо бўлиш 
хусусиятларига кўра хилма-хил бўлиб, кўпроқ қумлоқ таркиблиси кўп 
учрайди. Қатқалоқ устида кўпроқ тўпланганлиги тақирли тупроқларга хос 
бўлиб, қатқалоқ ости ва шўртобли горизонти анча оғир механик 
таркиблидир. 
Тақирли тупроқларда гумус миқдори юқори қатламларида 0.7-1 
фоизгача бўлиб, шу кўрсаткичлари билан тақирлардан фарқ қилади. Айрим 
дарѐ водийларидаги аллювиал-ўтлоқ тақирли тупроқларда гумус 1.0-1.5 
фоизгача бўлиши мумкин. Азот миқдори 0.06-0.096 фоиз, фосфор 0.120-0.140 
ҳаракатчан фосфор тупроқнинг юқори қатламларида 32-42 мг/кг умумий 

---