Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
177 
тупроқларнинг генетик ҳоссаларига қараб ерга ўғит солиш, суғориш, 
ушнингдек алмашлаб экишни жорий қилиш ишлари экинларнинг ҳосилини 
кўпайтиришга олиб келади. Бўз тупроқлар суғоргандан кейин юқори 
биологик активликка эга бўлади. 
Назорат саволлари:
1.
Бўз тупроқлар асосан қаерларда тарқалган? 
2.
Бўз тупроқларнинг асосий хоссалари? 
3.
Типик бўз тупроқларининг агрокимѐвий хоссалари? 
4.
Тўқ тусли бўз тупроқлар кимѐвий хоссалари?
 13-МАВЗУ: ГИДРОМОРФ ТУПРОҚЛАР. ЧЎЛ ЗОНАСИ 
ТУПРОҚЛАРИ
Режа: 
1.
 
Чўл минтақасининг гидроморф тупроқлари 
2.
 
 Бўз тупроқлар минтақасининг гидроморф тупроқлари 
3.
 
 Ботқоқ - ўтлоқи ва ботқоқ - саз тупроқлар. 
4.
 
Суғориладиган гидроморф тупроқлардан қишлоқ хўжалигида 
самарали фойдаланиш. 
5.
 
 Чўл зонасининг сур қўнғир тусли тупроқлари. 
6.
 
 Тақир, тақирли ва қумли тупроқлар 
 
 
 
 
 
 
13.1. Чўл минтақасининг гидроморф тупроқлари 
Гидроморф тупроқлар чўл ва бўз тупроқлар минтақасидаги 
дарѐларнинг қуйи террасаларида, кўл қирғоқларида, дарѐларнинг эски 
ўзанлари хамда кўлларнинг қадимги ўринларида, шунингдек тоғ ости 
қияликлари ва хавзалар қуйи қисмларида учрайди. 
Гидроморф тупроқлар сизот сувлари юза ( 0,5-3,0 м) жойлашган, 
доимий намлик, яъни тупроқ капиллярлари таъсирида бўладиган ўтлоқ, 
ботқоқ, ботқоқ-ўтлоқ тупроқлар ва шўрхоклардан иборат. 
Гидрогеологик шароитларга кўра гидроморф тупроқлар аллювиал 
режимдаги ва саз режимли тупроқларга ажратилади. Аллювиал режим дарѐ 
водийларида сизот сувлари барқарор бўлмаган шароитда юзага келади. Саз 
режими тоғ олди қия текисликларда ва ѐйилмаларда тоғлардан оқаѐтган 
босимли сизот сувларининг барқарор бўлган шароитида хосил бўлади. хар 
иккала режимда хам ўтлоқ, ботқоқ-ўтлоқ, ботқоқ тупроқлар ва шўрхоклар 
хосил бўлади. 
Таянч иборалар:
гидроморф тупроқлар, ўтлоқи тупроқлар, 
бўз тупроқлар, аллювиал, чўл тупроқлари, шўрланган, шўрхоклар, 
гидрогеология, сизот сувлари, капилляр 

---