Тупроқшунослик асослари

Хозирги кунда мавжуд статистик маълумотлар бўйича тупроқ 
минтақавий ва глобал деградациядан сақловчи, чўлланишга қарши-кураш 
чора тадбирларини олиб бориш керак. Маълум сўровлар натижасида 
захира ерларнинг қўллашда репродукцион усулублардан фойдаланиш, 
тупроқни муҳофаза қилиш, яъни ифлосланишдан, заҳарланишдан сақлаш 
режа асосида олиб борилиши шарт. Тупроқ сифатини баҳолаш учун 
биомасса миқдори агрономик унумдорлик, муҳофаза чора-тадбирлари, 
таббий тоза сувларни сақлаш, иссиқхоналар миқдорини камайтириш, 
таббий соф тоза озиқ-овқат махсулотлари ишлаб чиқариш хозирги 
куннинг бош мваммолардан бири хисобланади.
11
 
Тупроқ қатламида сақланадиган сувнинг ҳолатини белгиловчи унинг 
барча хоссалари йиғиндисига 
сув
(сув-физик, гидрофизик) 
хоссалари
дейилади. Энг муҳим сув хоссаларига тупроқ нинг сувни ушлаб, сақлаб 
туриш қобилияти, нам сиғими, сув ўтказувчанлиги ва сув кўтарувчанлик 
қобилияти кабилар киради. 
Сувни ушлаб туриш қобилияти
- тупроқнинг муҳим хоссаларидан бири 
бўлиб, сувни оқиб кетишдан сақлаб, намни ушлаб тура олиш қобилияти 
ҳисобланади. Тупроқнинг сувни ушлаб тура олиш қобилиятини миқдор 
жиҳатдан характерловчи курсаткич, унинг нам сиғими ҳисобланади. 
Тупроқнинг нам сиғими
- турли кучлар таъсирида маълум миқдордаги 
сувни сингдириши ва ушлаб туриш қобилиятидир. Тупроқдаги намни ушлаб 
турадиган кучга қараб ва турли шароитларга кура нам сиғимининг қуйидаги 
турлари: максимал адсорбиланган нам сиғими, максимал молекўляр нам 
сиғими, капилляр нам сиғими, энг кам ѐки дала нам сиғими ва тулиқ 
максимал нам сиғими кабилар ажратилади. 
М а к с и м а л а д с о р б и л а н г а н н а м с и ғ и м и (МАНС) - тупроқ 
заррачалари юзасида сорбиланиш (ютиш) кучлари таъсирида энг кўп 
миқдорда ушлаб турилиши мумкин бўлган сув миқдори ҳисобланади. Бу 
11
(Soil degradation in the United States: extent, severity, and trends/ Rattan Lal, Terry M.Sobecki, Thomas Iiваri, 
John M. Kimble.2004, 6 бет.)