Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
287 
тупроқ экологик-мелиоратив ҳолатини яхшилаш ҳамда унумдорлигини 
тиклаш, баҳолаш ва бошқаришнинг самарадор технологияларини ишлаб 
чиқиш‖ мавзусидаги амалий олиб борилган тадқиқотлари натижасида 
―Ўзбекистон Республикаси суғориладиган тупроқларини бонитировкалаш 
бўйича услубий кўрсатма‖ (Тошкент, 2005) ва ―Давлат ер кадастрини 
юритиш учун тупроқ тадқиқотларини бажариш ва тупроқ карталарини тузиш 
бўйича йўриқнома‖ (Тошкент, 2009) ишлаб чиқилди, ―Ўзбекистон 
тупроқлари картаси‖ (2009) ва ўзбек ва рус тилларида ―Ўзбекистон 
Республикаси тупроқ қоплами Атласи‖ (2010) тузилди ва нашр этилди ҳамда 
―Ўзбекистон тупроқлари‖ (Тошкент, 2009) монографияси чоп этилди. Бу 
монографияда 40 йил давомида олиб борилган тупроқ тадқиқот материаллари 
таҳлил қилиниб, чўл ва бўз тупроқлар зонасидаги асосий тупроқларнинг 
диагностик белгиларига аниқликлар киритилди. Тупроқ типи, типчаси ва 
янада майдароқ таксономик бирликлари аниқланди ва тупроқларни 
систематик рўйхати тузилди. 
2006 йилдан бошлаб фермер хўжаликлари (М 1:5000) ва массивларнинг 
(М 1:10000) катта масштабли тупроқ карталарини тузиш ва тупроқларини 
баҳолаш ишлари олиб борилмоқда. Ўтган вақт ичида Сирдарѐ ва Жиззах 
вилоятларида тупроқ-баҳолаш ишлари тўлиқ бажарилди. 2010 йилда тупроқ 
карталарини тузиш ва баҳолаш ишлари Фарғона вилоятининг 7 та туманида 
давом эттирилмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 23 декабр 2000 
йилда қабул қилинган 496-сонли қарори ―Ўзбекистон республикасида 
ерларни мониторинг қилиш ҳақидаги хужжатни тасдиқлаш‖ га мувофиқ бир 
неча вилоят қишлоқ хўжалик экинлари ерларида мониторинг ўтказиш 
ишлари бошланди ва давом этмоқда. 
Ҳозирги пайтда фермер хўжаликларининг ерларида тупроқни баҳолаш-
бонитировка ишлари олиб берилмоқда. 1:5000 ва 1:10000 масштабда фермер 
хўжаликлар ва фермер хўжаликлар уюшмалари учун бонитет балли 
кўрсатилган электрон рақамли тупроқ хариталари тузилмоқда. 
Сўнгги йиллар мобайнида институт Қорақалпоғистон Республикаси, 
Хоразм, Бухоро, Жиззах, Сирдарѐ, Самарқанд, Қашқадарѐ вилоятларининг 
суғориладиган минтақаларида комплекс тупроқ-экологик тадқиқотларини 
якунлади; ўтказилган тадқиқотлар натижасида турли ҳариталар тузилган 
бўлиб, улар тупроқ-экологик шароитларни яхшилаш, қишлоқ хўжалик 
экинларини илмий асосланган ҳолда жойлаштириш, ер кадастрини тўғри 
олиб бориш ва Ўзбекистон ер-сув ресурсларидан янада самаралироқ 
фойдаланиш бўйича ягона давлат тадбирларини ишлаб чиқишда асос бўлди. 
Ўзбекистон 
Республикаси 
вилоятларининг, 
жумладан: 
Қорақалпоғистон Республикаси (2001 й.), Бухоро вилояти (2000 й.), Хоразм 
вилояти (2001 й.), Сирдарѐ вилояти (2002 й.), Жиззах вилояти (2002 й.), 
Самарқанд вилояти (2003 й.), Қашқадарѐ вилояти (2005 й.), Тошкент вилояти 
(2005 й.), Наманган вилояти (2006 й.) 1:100000 ва 1:200000 масштабли 
агротупроқ ва ерларни баҳолаш хариталари тузилди. Ўзбекистон 

---