ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
286
Институтнинг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат:
- тупроқларнинг генетик-географик хоссалари ва эволюцияси, тупроқ
қоплами трансформацияси; тупроқларни комплекс баҳолаш
усуллари;
агроишлаб чиқариш гуруҳларига ажралиш усулларини ишлаб чиқиш, тупроқ
унумдорлиги моделларини яратиш ва республикада тупроқ қоплами
маълумотлар банкини тузиш; замонавий географик ахборот тизимларини
(ГАТ) тупроқшуносликда тадбиқ этиш;
- ерлардан фойдаланишнинг янгича усуллари шароитида (фермер
хўжаликлари) суғориладиган тупроқлар унумдорлигини оширишнинг
назарий асосларини ва усулларини ишлаб чиқиш; шўрланган тупроқларни
шўрсизлантиришнинг,
ифлосланган,
эрозияга учраган, ўта зичлашган ва
деградацияга учраган тупроқлар мелиоратив ҳолатини яхшилашнинг янги
усулларини ишлаб чиқиш;
- кимѐвий, физик-кимѐвий, биологик жараѐнлар ва тупроқларнинг
экологик ҳолати ўртасидаги ўзаро боғлиқлик қонуниятларини аниқлаш,
тупроқ унумдорлигини сақлаш ва ошириш мақсадида уларни бошқариш
йўлларини ишлаб чиқиш;
- республиканинг турли табиий зоналарида қишлоқ хўжалиги
экинларидан юқори ҳосил олиш мақсадида тупроқ, сув-ҳаво ва озуқа
режимларини бошқаришнинг самарали услуби
ва технологияларини яратиш
ва тадбиқ этиш;
- тузларнинг тарқалиши, озиқа элементлари трансформацияси ва эрозия
жараѐнларини тупроқ-геокимѐвий ва минтақавий қонуниятларини ўрганиш
асосида шўрсизлантириш, эрозияга қарши ва агрономик тадбирларни
табақалаб қўллаш бўйича тавияларни ишлаб чиқиш;
- республика қишлоқ хўжалиги ерларининг мониторинги.
-қўйилган вазифаларни бажариш мобайнида, институт жамоаси турли
генетик-географик
минтақалардаги
суғориладиган
деҳқончилик
шароитларида
органик модда, азот, фосфор, калий ва бошқа озиқа
моддаларининг ўзгариши механизмларини аниқлади.
Тупроқ сифатини, сув билан таъминланганлигини ва ҳудудларнинг
минтақавий ўзига ҳослигини ҳисобга олган ҳолда агрономик тадбирларни
табақалаб қўллаш ва маданий экинларни жойлаштириш бўйича бир қатор
методик қўлланмалар чоп этилган.
2000 йилдан бошлаб институтда Фан ва технологиялар тараққиѐтини
мувофиқлаштириш қўмитасининг давлат илмий-техника ва давлат
фундаментал дастурлари доирасида олиб борилаѐтган илмий-тадқиқот
ишлари кенг ривожланиб бормоқда. Шўрланган, эрозияга учраган,
ифлосланган ерлар мелиоратив ҳолатини тузатиш, суғориладиган
тупроқларнинг физик, кимѐвий, биологик ҳоссаларини, озиқа тартиботини
муқобиллаштириш, ўғитлар самарадорлигини ошириш бўйича амалий ва
назарий вазифалар ечилмоқда.
Институтда ―Ўзбекистон тупроқларининг янги классификацияси
(таснифи)ни яратиш‖ мавзусидаги фундаментал ва ―Ўзбекистон
Республикаси суғориладиган ерлари тупроқ қопламини комплекс ўрганиш,