Tuproqshunoslik va geografiya

2.5. Afsonaviy, diniy nomlar va ko’chma oykonimlar.
Geografik nomlar ichida ma’lum bir joyga hech qanday dahli bo’lmagan nomlar ham uchraydi. Bunday nomlar kishilarning eshitgan afsonalari bilan bog’liq holda vujudga kelgan.
Joy nomlari orasida bir aholi manzilgohining nomini ikkinchi bir aholi manzilgohi uchun nom bo’lib o’tishi hodisasi uchraydi. Bunday joy nomlarini ko’chma oykonimlar deb atash mumkin. Ko’chma oykonimlar ma’lum shahar, qishloq, mahala va guzar aholisining bir joydan ikkinchi joyga ko’chishi natijasida paydo bo’ladi. Bir aholi manzilgohidan ikkinchi bir aholi manzilgohiga borib o’rnashib qolgan aholining yangi joyi ularning avvalgi joyi nomi bilan atala boshlanadi. Natijada ma’lum bir joyning nomi ikkinchi bir joy uchun nom sifatida qo’llanila boshlanadi. Ko’pincha bu nomlar shu joy atrofida yashovchi kishilar tomonidan beriladi.
BOBOATO. Tuman markazidan 3 km janubda, S. Jo’ra nomli qishloq fuqlrolar yigini hududida, Shofirkon—Buxoro yo’li ustida joylashgan. Milliy tarkibi — o’zbeklar. Rivoyatga ko’ra, Eronning Jelon shahridan bo’lgan G’avsul A’zam shu qishloqdan o’tayotib bu qishloqda to’xtab, 2 rakaat namoz o’kigan. Shu sabab qishloq va qabriston «g’avsul ota bunyod etgan kishloq» degan nom olgan ekan.
G’azsul A’zam (buyuk madadkor)ning asl nomlarn Abdul Qodir al-Jeloniy (1077—1166) bo’lib, musulmon dunyosida tanilgan avliyolardan sanaladi. U Qodiriya tariqatiga asos solgan.
SO’FIYON. Tuman markazidan 4 km g’arbda, Bog’iafzal qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan. So’fiyon — «so’fiylar» degani. Uzbek urug’laradan qo’shtamg’ali saroy va o’z urug’ining bir tarmog’i «so’pi» deb atalgan. Bu qishloqda so’fiylikni targ’ib qilgan islom dini namoyandalaridan biri yashagan bo’lishi ehtimoldan xoli emas.
KAVSHON. Shahar tarkibiga kirgan qadimiy qishloq. Kavshon — aslida «kavushmon» so’zidan olingan bo’lib, «kavush (oyoq kiyim) ingni echib qo’y» degan ma’noni bildiradi. Rivoyatga ko’ra, Xoja Orif Mohitobon ar-Revgariyni ziyorat qilgani kelgan kishilar shu qishloq hududiga kelgach, hazratga hurmat yuzasidan otdan tushib, oyoq kiyimlarini echib, qo’llariga olar va oyoqyalang Mohitobongacha kelar ekanlar. Bundan ko’rinadiki, qadimda Kavshon qishlog’idan Xoja Orif qishlog’igacha aholi yashamagan, qishloq bo’lmagan. Demak, Kavshon ostonadagi qishloq bo’lgani uchun, shunday nom olgan.