Tuproqshunoslik va geografiya

Xulosa va tavsiyalar

Xulosa o’rnida shuni aytish lozimki, Surxondaryo viloyati O’zbekistonning eng janubda joylashgan qurg’oqchil iqlimli hududi hisoblanadi. Shuni hisobga olib

viloyat hududida hosil bo’ladigan va oqib o’tadigan daryolar suvidan samarali foydalanish rejalarini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etish bugungi kunning dolzarb vazifalaridan biri hisoblanadi.

Hududni shimol tomondan baland Hisor tog’lari o’rab turadi, janubdan tekislik qismida Amudaryo oqib o’tadi, g’arb tomondan Boysun tog’i va Ko’hitang tog’lari Qashqadaryo havzasidan va sharq tomondan Bobotog’ va Tuyuk tog’lari Tojikiston respublikasidan ajratib turadi. Ana shu to’g’larda hosil bo’ladigan katta-kichik soy va daryolar suvidan unumli foydalanish uchun suv omborlari qurish,

yanada kichikroq soylarda suv hajmi 1 mln m³ dan 5 mln m³ gacha kichik suv omborlari qurish mumkin. Bunday kichik soylar Surxondaryo va Sheroboddaryo havzasida 20 tadan ko’p. Mutaxassislar hisobi bo’yicha kichik suv omborlariga sarflangan xarajatlar 3-4 yilda qoplanadi.

Surxondaryo havzasida suv resurslari kamligi va yer resurslarining ko’pligi va aholining o’sishini inobatga olib yer usti va yer osti suvlaridan samarali foydalanish bo’yicha ilmiy tavsiyalar ishlab chiqish lozim. Masalan:

• 
  Surxondaryo viloyatidagi daryo havzalaridagi yirik soylarda suv hajmi 15 mln m³ gacha 10 ta kichik suv omborlarini qurish;
  
• 
  Daryo havzasida kichik vaqtincha oqadigan yoki doimo suv oqadigan soylarda suv hajmi 5 mln m³ gacha 15 ta suv omborini qurish;
  
• 
  Tog’ oldi va tekisliklari va tekislik hududlarda yer osti suvlaridan samarali foydalanish, ayniqsa buloq suvlari o’zining mineral tarkibining foydaliligi bilan ajralib turad;
  
• 
  Sug’orishda ilg’or texnologiyalardan (tomchilatib sug’orish, tomir ostiga shlanglar orqali suv berish, purkab sug’orish va boshq.) foydalanish;
  
• 
  Yer osti suvlari va quduq suvlarini yer ustiga chiqarish, soy suvlarini motorlar yordamida tortib olib tomchilatib sug’orish metodini keng joriy qilish, buning uchun esa muqobil energiya (quyosh, shamol, biogas, kichik GESlar) resurslaridan keng foydalanish.
  

Shuningdek viloyat hududidagi ko’llar deyarli o’rganilmagan. Viloyat tabiiy kartasida bor yo’gi 4 ta (Kanishbuloq, Ayg’iqko’l, Xargo’shtko’l, Tuzloqko’l ) ko’l nomi qayd etilib, ularning faqatgina bittasiga ma’lumot uchraydi xolos. Ushbu hududdagi mavjud ko’llarni aniqlab, ularning ahamiyatini yoritish shu yerlik bo’lajak tadqiqotchilar oldida turgan eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi.

Surxondaryo viloyatida aholi sonining (hozir … mln kishi) tez o’sayotganligi va yer resurslarining kattaligini, iqlim resurslarining boyligini inobatga olib kelajakda ushbu regionning respublika aholisini yil davomida dehqonchilik mahsulotlari bilan ta’minlashini inobatga olgan holda viloyatning suv, iqlim, yer resurslaridan ilmiy asosda foydalanishning istiqbolli rejasi ishlab chiqilishi lozim deb hisoblaymiz.