Tuproqlar geografiyasi

ь
= ---------
Зм
Bunda: 
Б-tuproq bali;
Зф-biror belgi (gumus miqdori, azot, fosfor, kaliy va b.);
Зм- s h u
belgining qiymati, и 100 ball hisobida olinadi.
Ball bilan baholash tuproqlaming andozali ko‘rsatkichlari 
asosida bajarilishi lozim, o‘shanda tuproqdagi gumus miqdori 100 % 
ga teng bo‘ladi. Masalan, sug‘oriladigan och bo‘z tuproqda gumus 
miqdori, aytaylik 1,3 % bo‘lsa, u andozali tuproqda 2,3 
%
ga teng deb 
hisoblash bilan yuqoridagi formula asosida quyidagi miqdorga ega 
bo‘lamiz: 1,3x100:2,3=57. Bu misoldagi sug‘orma och bo‘z tuproq
1 ga maydonda 57 ballga teng.
Mutaxassislar tuproq bonitrovkasi ballarini tasniflash natijasida 
quyidagi shkalani taklif qilishgan (V.1.1.2.1-jadval).
Jadvaldan ma’Iumki, yaxshi hosildor tuproqlar 71-100 ball, 
o‘rtachasi 41-70 ball, yomoni 11-40 ball bilan tavsiflanadi.
123

---

Yuqorida misol sifatida ko‘rsatilgan 57 ballga ega bo‘lgan 
sug‘orma och bo‘z tuproq o‘rtacha darajadagi sifatga ega. 
Unumdorligi turlicha boigan yerlarda yetishtiriladigan paxta va 
boshqa qishloq xo‘jaligi ekinlarining o‘rtacha taxminiy hosildorligi 
qanday bo‘lishini aniqlash uchun muayyan tuproq boniteti balining 
bahosiga ko‘paytirish kerak. Eng yaxshi (100) yerlarda qishloq 
xo‘jaligi ekinlarining hosildorligi turlicha baholanadi (V.1.1.2.1- 
jadval).
Tuproq boniteti klasslarining shkalasi
V.1.1.2.1-jadval
Bonitet sinfi
Bonitet bali
Tuproqning sifat 
tavsifi
X
91-100
IX
81-90
Yaxshi
VIII
71-80
VII
61-70
VI
51-60
0 ‘rta
V
41-50
IV
31-40
III
21-30
Yomon
II
11-20
I
1-10
Dehqonchilikda
foydalanilmaydi
100 balli yerlarda qishloq xo‘jaligi ekinlari hosildorligini 
baholash