Tuproqlar geografiyasi

qo ‘ng ‘ir о ‘rmon
tuproqlarining 
shakllanishiga qulay sharoit tug‘diradi. Bu tuproq turi keng, aralash 
va igna bargli o‘rmonlar ostida vujudga keladi hamda suv bilan 
yuvilish tartibi, butun tuproq kesmasi yoki uning yuqori qismida 
nordon va kam nordon reaksiya, temiming harakatdagi shakllarining 
yuqoriligi, kesmada genetik qatlamning kam differensiyalanganligi 
bilan harakterlanadi. Ular tipik va nordon turlarga ajratiladi.
G‘arbiy Yevropada bu tuproq oblasti muz bosishga uchra- 
magan va relyefning murakkabligi (togiik, balandlik, akkumulyativ 
tekisliklaming almashinib kelishi), tuproq hosil qiluvchi jinslaming 
turli - tumanligi, qadimda keng bargli o‘rmonlar qoplaganligi kabi- 
lar bilan xarakterlanadi. T ogii hududlar bilan o‘ralgan ichki tekis- 
liklarda kuchli nurashga uchragan va 
podzollashgan qora tuproqlar
shakllangan.
Shimoliy Amerikaning qo‘ng‘ir o‘rmon tuproq oblasti 
Atlantika okeanining qirg‘oq bo‘ylarini, asosan aralash va keng 
bargli o‘rmonIar zonasini egallagan hamda ular uchun lyosslangan 
va nordon qo‘ng‘ir tuproqlar xarakterli. Yuzasi kam o‘yilgan 
maydonlarda ular o‘ziga xos o‘tloq - qora tuproqsimon juda 
namgarchil hududlarda qora tuproqsimon oiloq tuproqlar bilan 
almashinadi. Shimoliy Amerikaning g‘arbi, Janubiy Amerika va 
Yangi Zelandiya - Tasmaniya qo‘ng‘ir - о‘rmon tuproq oblastlari 
to gii relyefi bilan xarakterlanadi, tuproq qoplamida qo‘ng‘ir -
4.2. Nam qo‘ng‘ir - o‘rmon tuproq oblasti
85

---

o‘rmon tuproqlar asosiy o‘rin tutsa-da, balandlik ortgani sari tog‘ -
o‘tloq tuproqlari bilan almashinadi. Shimoliy va Janubiy Amerikada 
yana kulli vulqon tuproqlar ham sezilarli o‘rin egallaydi.
4.3. Qora va kashtan tuproqli o‘rmon - dasht hamda dasht
oblasti
0 ‘rmon - dasht zonasi Yevrosiyoda Karpat togiigidan Yenisey 
daryosigacha yaxlit hudud hosil qilib joylashgan. Yeniseydan 
sharqda sur - o‘rmon tuproqlari va o‘rmon - dasht qora tuproqlari 
0 ‘rta Sibir past togiari yonbag‘irlari va tog‘ oralig‘i botiqlarida 
alohida orollar tarzida uchraydi.
0 ‘rmon - dasht zonasi o‘rmon zonasining narn iqlimidan 
dashtlaming qurg‘oqchil iqlimiga o‘tuvchi oraliq zonani tashkil 
etadi. Iqlimning o‘ziga xosligi yillik yog‘in va bugianish 
miqdorining nisbatan bir-biriga yaqinligidir.
Rus tekisligining o‘rmon - dasht zonasi relyefi eroziya tufayli 
kuchli va chuqur parchalanganligi bilan xarakterlansa, Uralorti 
o‘rmon - dasht zonasi G‘arbiy Sibir pasttekisligining janubiy qismi 
va Oltoy hamda Sayan tog‘oldi qirsimon tekisliklarini egallaydi.
0 ‘rmon - dasht zonasi o‘simliklari g‘arbda (Yevropa) keng 
bargli o ‘rmonlar va o'tloq dashtlar, G'arbiy Sibirda mayda igna 
bargli o‘rmonlardan iborat boiib, keng barglilar orasida eman (dub) 
ustuvor, Uraloldida mayda keng bargli va oqqayin o‘rmonlari keng 
tarqalgan.
0 ‘rmon - dasht zonasining avtomorf sharoitlarida sur - o‘rmon 
va o‘rmon - dasht qora tuproqlari asosiy tuproqlar hisoblanadi.