Тупроқ ва уни муҳофазаси Режа: Асосий иборалар

ТУПРОҚ

• Литосферага антропоген таъсир.
• Инсонинг литосферага таъсири хозирги даврда шундай чегарага яқинлашдики, энди бундай ҳаракатлар (ернинг ташқи қобиғини) қайтариб бўлмайдиган даражада ўзгартириб юбориш мумкин .
• Литосферанинг асосий таркибий қисми бўлган тупроқнинг, тоғ жинсларининг ва ер ости бойликларининг техноген ўзгаришлари вужудга келмоқда. Бу жараён тупроқ деградацияси билан бошланмоқда.
• Тупроқ деградацияси сабаблари турли бўлиб, гумусни хатто бир қисмини йўқотиш, унумдорликни пасайишига сабаб бўлиши, ернинг экологик функциясини камайтириши мумкин.

• Табиий
• кўчкилар

• Саноат ва
• Коммунал
• ерлари

• Шамол ва
• сув эрозияси

• Гумуснинг
• камайиши

• Саноат,
• харбий,
• яйлов
• эрозияси

• Ифлослан
• тириш

• Ботқоқланиш
• ва шўрланиш

• чўлланиш

• Қурғоқчилик

• Тупроқ
• деграциясининг
• асосий сабаблари

• Тупроқнинг деградацияси
• БМТнинг Атроф-муҳит бўйича Дастури (ЮНЕП) маълумотларига кўра, инсон фаолияти натижасида 2000 млн.га майдондаги тупроқ, яъни қуруқликнинг 15%и деградацияга учраган.
• 56% сув эрозиясидан, 28% - шамол эрозиясидан;
• 12% - кимёвий таъсирдан;
• 4% - жисмоний таъсиридаги деградациядан;
• 35% - чорва боқишдан;
• 30% - ўрмонларни йўқ қилишдан;
• 27% - қишлоқ хўжалиги фаолиятидан;
• 7% - ўсимликларни хаддан ташқари ишлатилишидан;
• 1% – саноатнинг таъсиридан.

• Тупроқ эрозияси
• Тупроқ эрозияси (лотинча “erozio” – емирилиш: шамол ва сувнинг таъсирида ернинг ташқи унумдор қатламининг ва тўшами жинсларининг ювилиб кетилишига нисбатан айтилади.
• Эрозия таъсирида бузилган тупроқлар эрозияга учраган (эрозированный) тупроқ дейилади.
• Шунингдек эрозия қуйидаги турларга бўлинади:
• саноат эрозияси;
• яйловлар эрозияси;
• ҳарбий фаолият натижасидаги эрозия;
• шамол эрозияси;
• ирригацион эрозияси

•