Tuganak mevali ekinlar Reja. Tuganak mevali ekinlar to‘g‘risida ma’lumot. Kartoshkaning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati

O‘g‘itlash. Kartoshka yerni o‘g‘itlashga yaxshi ta’sirchan bo‘ladi. Kartoshkaga organik va mineral o‘g‘itlar solish hosilni 50% gacha va undan ham ko‘proq oshiradi. Kartoshka yetishtirishning hozirgi texnologiyasi organik o‘g‘itlarni albatta mineral o‘g‘itlarga qo‘shib solishga asoslangan. Organik o‘g‘itlar hosilni oshirish bilan birga tugunaklar tarkibidagi kraxmal miqdorini oshiradi va yirik tugunaklar soni ko‘payadi. Organik o‘g‘itlar, asosan bahorda solinadi, bunda ekish muddati cho‘zilib ketadi. Organik o‘g‘itlarni bir qismini kartoshkadan oldingi ekinga -kuzgi g‘allaga solish mumkin. Agar o‘tmishdagi ekin ekiladigan yerlar organik o‘g‘itlar bilan yaxshilab o‘g‘itlansa, kartoshkani faqat mineral o‘g‘itlar bilan o‘g‘itlab yetishtirish mumkinligi tajribalarda tasdiqlangan. Bunda xo‘jaliklarda, kartoshka hosilining bir oz kamayishi kuzgi ekinlar hosilining ortishi hisobiga qoplanib ketadi. Ertagi kartoshka ekishda organik o‘g‘itlarni albatta, kuzdan boshlab, kuzgi shudgor vaqtida solish kerak. Qumli va qumloq tuproqlarda ko‘kat o‘g‘itlardan oraliq ekin sifatida lyupindan foydalanish yaxshi natija beradi. Faqat organik o‘g‘itlar solish bilan kartoshkaning oziq moddalarga bo‘lgan talabi to‘liq ta’minlanmaydi, shuning uchun organik o‘g‘itlar bilan birga mineral o‘g‘itlar ham solish kerak.

Toshkent Davlat agrar universiteti mevachilik va sabzavotchilik fakulteti olimlari (V. I. Zuyev, A. G‘. Abdullayev va boshqalar, 1994) bo‘z tuproqlar mintaqasida ertapishar kartoshka navlari uchun gektariga 120-150 kg azot, 80-100 kg fosfor va 60 kg kaliy, kechpishar navlar uchun esa 200-250 kg azot, 150-160 kg fosfor va 100 kg kaliy qo‘llashni tavsiya qiladilar. Kartoshkani takroriy ekin sifatida ekish rejalashtirilganda, go‘ng to‘laligicha, fosforli-kaliyli o‘g‘itlar yillik meyorining 70-80% i kuzgi shudgorlashda, qolgan qismi esa (20-30%) yerni ekishga tayyorlashda kiritiladi. Kartoshkaga yillik azot meyorining 20% i yerni ekishga tayyorlashda, 30% i birinchi oziqlantirishda (nihollar to‘liq unib chiqqach) va 50% i shonalash davrida beriladi.

Kartoshka bir yerda surunkasiga ekilsa, u so‘lish kasali bilan kasallanadi. Shuning uchun uni almashlab ekishda karam, bodring, qovun, tarvuz hamda ildizmevalilardan keyin ekish kerak. Yozda ekilganda kuzgi bug‘doy va arpadan keyin ekilishi kerak.

Kartoshka 3 muddatda ekiladi: ertagi kartoshka aprel oyining oxiri mart oyining boshlari, o‘rtagi kartoshka aprel oyida va kechki kartoshka may oyining oxiri iyun oylarining boshlarida ekiladi. Urug‘lik uchun kechroq iyun oyining oxirida ekish mumkin.

Kartoshka qator orasi 70 sm, o‘simlik orasi 25-30 sm qilib ekiladi. Bir gektar yerga o‘rtacha 25 sentner urug‘ sarflanadi va urug‘lar tuproq sharoitiga, ekish muddatiga qarab 6-16 sm chuqurlikda ko‘milishi kerak.

Kartoshkani parvarish qilish qator oralarini ishlash, chopiq qilish, oziqlantirish va sug‘orishdan iborat. Kartoshkani qator oralari 3-4 marta kultivatsiya qilinadi. Kartoshkani chopiq qilish tugunaklarni tugish uchun yaxshi sharoit tug‘diradi. Shu sababli qo‘lda ketmon bilan yoki maxsus okuchniklar bilan 2 marta ko‘mma chopiq qilinadi. Ertapishar navlar bir marta gullashdan oldin chopiq qilinadi.

Kartoshka o‘simligi namga talabchan. Ertagi kartoshka yer osti suvlari chuqur joylashgan tuproqlarda 7-9 marta sug‘oriladi. Kechki kartoshka esa 10-12 marta sug‘oriladi. Gullash davrigacha kartoshkani 12-15 kunda, gullash davrida 6-8 kunda sug‘orish kerak. Yozda ekilgan kechki kartoshka har 8-10 kunda sug‘orilishi kerak.

Sinov savollari.

1. Tuganak mevali ekinlar to‘g‘risida ma’lumot bering?

2. Kartoshkaning xalq xo‘jaligidagi ahamiyatini ayting?

3. Kartoshkaning agrotexnikasi ayting?

4. Kartoshkaning biologik xususiyatlari ayting?

5. Kartoshkaning sanab sanab bering?

Aim.uz