Tuban o‘simliklar

Shoxkuya.
1- Kasallangan bug‘doy boshog‘i; 2-unayotgan sklerotsiy; 3-stromani hosil bo‘lishi; 4-stroma kesmasidagi peritetsiylar.

Askosporalar boshoqli o‘simliklar gullagan paytda, ayniqsa havo bulutli sernam o‘simlikning kasallanishiga moyilligi ortgan paytda ayniqsa ko‘proq zararlaydi, bir necha kundan keyin zararlangan o‘simlikni gultugunchasida zamburug‘ning konidiya bosqichi boshlanadi. Zamburug‘ bu davrda qo‘llansa hid tarqatib, turli xashoratlarni jalb qiladi. Ular yordamida konidiyalar tarqaladi. Sklerotsiylar nam hovli sharoitda qo‘llansa hid xosil bo‘lganidan bir xafta, quruq kelganida esa 2 xafta o‘tiboq hosil bo‘la boshlaydi. Ularni rivojlanishi sekin dastlab, sarg‘ishjigarrang, keyin sapsar, qoramtirsapsar tuslarga kirib ro‘y beradi. Ularning to‘liq etilishi donni qotishiga to‘g‘ri keladi.
Klavitseps boshoqli o‘simliklarning hosilni kamayishida, uni sifatini pasayishiga unchalik katta ta’sir qilmaydi. Asosiy masala sklerotsiy tarkibidagi zaharli ta’sirga ega bo‘lgan alkoloid moddasida. Klavitsepitoksikoz yoki ergotizmni qo‘zg‘atadigan sklerotsiydagi alkaloid odamlarning silliq muskullari va qon tomirlari hamda asab sistemasiga ta’sir qiladi. Klavitsepsdagi asosi alkaloid lizergin va izlizergin kislotalarning hosilalari bo‘lib hisoblanadi. Tibbiyotda lizergin va izolizergin kislotalarni tutgan peptid alkoloidlar, peptid va pirouzum kislota yoki uning hosilalari eng qimmatlisi hisoblanadi.
Klavitsepsdagi alkaloidlarning nerogumoral ta’siridan tomirlar muskullar bilan birga qisqaradi, markaziy nerv sistemaga ta’sir qiladi.
Dotideomitsetlar sinfi — Dothideomycetes
Dotideomitsetlargi hozir lokuloaskomitsetlar (Loculoasco-mycetes), askolokulyar (Ascoloculares) deb qaraladigan yoki bitunikat askomitsetlar (Bitunicatae) mansub. Lokuloaskomit-setlarni geterogen guruhligi isbotlangan va shu boisdan avvalgi holatda ko‘rib bo‘lmaydi.Xaltalari ikki qavtli po‘st bilan o‘ralgan. Xaltachalari bittadan yoki ko‘p hollarda to‘p holda parafizlarga o‘xshaydi. Haqiqiy mevatanalari yo‘q.

Dotideyalar tartibi – Dothideales

D otideyalarga mansub zamburug‘larda xaltachalar o‘zaro zich joylashadi. Askosporalarining rangi bo‘z tusdan qo‘ng‘irgacha, bir hujayrali ko‘ndalang to‘siqli bo‘ladi. Bu tartibning zamburug‘larida jinssiz rivojlanish konidiyalar bilan ko‘payib tarqalish keng tarqalgan. Asosan saprotroflar, o‘simliklarning qoldiqlarida tar-qalgan, tekinxo‘rlari ham bor.