Tuban o‘simliklar

Askomitsetlarning sistematikasi.
Morfologiyasi hamda molekulyar darajadagi tuzilishga ko‘ra askomitsetlarni asosan uch guruhga bo‘linadi.
1. Tafrinomitsetlar (Taphrinomycota) ularni arxiaskomitsetlar (Archiasomycotina)- eng qadimgi va sodda tuzulgan guruh hisob-lanib boshqa askomitsetlarning boshlamasi, ibtidosi deb hisobla-nadi. Morfologiyasi turlicha, mitselliyli, achitqi tuzilishli, mevatana hosil qiladiganlari ham bor.
2. Saxaromitsetlar (Saecharomycatina) yoki gemiaskomitsetlar (Hemiascomycotina) mitselliyli, kurtaklaydigan achitqili ko‘rinish-larda.
3. Haqiqiy askomitsetalr, euaskomitsetlaor (Ascomycotina) yoki pezizomitsetlar (Pezizomycotina) mitselliyli haqiqiy mevata-nali zamburug‘lar guruhi.

Tafrinomitsetlar kenja bo‘limi — Taprinomyconta yoki arxiaskomitsetlar- Archiascomycotina

Bu kenja bo‘lim Taphrinomycetes va Schizosaccharomycetes sinflaridan iborat. Xitin ayrim turlarda juda oz, boshqalarida umuman uchramaydi. Askogen gifalari yo‘q. Jinsiy jarayon hamma turlarida ham ma’lum emas. Rivojlanishida gaplo va diplodavr, sof gaploid davra ro‘y beradi.
Tafrinomitsetlar sinfi – Taphrinomycetes.
Tafrinalar tartibi – Taphrinales
Mazkur tartibning zamburug‘lari zararlangan joylarida gipertrofiya, deformatsiyalarni hosil qiladigan gulli o‘simliklarning tekinxo‘rlari hisoblanadi. Tafrinalar hosil qilgan fitogormonlar, sitokinin tipidagi moddalar o‘simlikda o‘sishni tezlashishi hisobiga shakl o‘zgarishlarni hosil qiladi.

A

Taphrina: A-kasallangan barg; Zamburug‘ning rivojlanishi: B-Dikariofaza; C-Diplofaza; D-Gaplofaza

Mazkur tartib bitta Taphrina turkum oiladan iborat. Tafrina (Taprina deformans) misolida bu zamburug‘larning rivojlanishini kuzatish mumkin. O‘simlikni kasallanishi gaploid askosporalar ta’sirida boshlanadi. O‘simlikning epidermis va kutikulasi orasida zamburug‘ rivojlanib g‘o‘lasimon xaltacha yuzaga keladi. Ular qavat xolida joylashadi va u odatda qizil, sariq yoki pushti tusda bo‘ladi. Xaltachadagi diploid yadro uch marta bo‘linib, sakkizta askospora hosil qiladigan sakkizta gaploid yadroni hosil qiladi. Bu jarayonlarning ro‘y berish davrida o‘simliklarda (yaproqda) bujmayish yuzaga keladi.

Saxaromitsetlar_kenja_bo‘limi-_Schzosaccharomycotina'>Saxaromitsetlar kenja bo‘limi- Schzosaccharomycotina

Bu kenja bo‘lim saxaromitsetlar (Saccharomycetes) sinfi va bitta saharomitsetlar (Saccharomycetales) tartibidan iborat xolos. Saxaromitsetlar tartibiga mansub zamburug‘larning ko‘pchiligi mevalarda o‘simliklarning turli qismlarida va tuproqda keng tarqalgan. Ayrimlari xasharotlar bilan birga uchraydi. Bu tartibdan spirtli bijg‘ishni amalga oshiradigan achitqilar hamda bir litr oziq muxitda 6 grammgacha riboflavin – V₂ vitaminini hosil qiladigan-lari katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.
Achitqilar yoki saharomitsetlar xaqiqiy mitseliy hosil qilmaydi, ularning hujayralari kurtaklanadi yoki bo‘linadi. Hayotiy davrida uning ko‘p vaqtida turlicha ko‘rinishdagi bir hujayrali zambu-rug‘larni achitqilar deb ataladi. Achitqilar zamburug‘larga xos barcha belgi va xususiyatlarga ega bo‘lgan organotrof eukariotlar hisoblanadi. «Achitqi» atamasi botanika taksanomiyasida yo‘q. Maxsulotni achishiga sabab bo‘luvchi organizm sifatida nomlangan.
Saxaromitsetlar (Saccharomycetes) yoki qand zamburug‘lar turkumi tabiatda va ishlab chiqa-rishda madaniy deb hisob-lanib foydalaniladigan gu-ruhni o‘z ichiga oladi. Bu guruh zamburug‘lar qand-larni faol holda bijg‘itib umumiy xajmdan 10-19% gacha spirtlar hosil qiladi. Ularga vino, pivo va non tayyorlashda qo‘llaniladigan zamburug‘lar kiradi.
Bu turkumga mansub barcha turlar morfologiyasi bo‘yicha o‘zaro o‘xshash: