Tárbiya isleri metodıkası pán sıpatında. Tárbiya social tariyxiy process

Tárbiya isleri metodıkası pán sıpatında.

Tárbiya social tariyxiy process .
Ózbekistan Respublikasi prezidenti Sh.M.Mirziyoyevtıń «Kitap ónimlerin basıp shıģarıw hám tarqatıw sistemasın rawajlandırıw kitap oqıwdı hám kitap qumarlıq mádeniyatin arttırıw jáne úgit násiyatlaw boyınsha komplekisli ilajalar baģdarlaması haqqında” qararında “Búgingi kúnde elimizde 2017-2021-jıllarda Ózbekistan Respublikasin rawajlandırıwdıń bes tiykarģı baģdarı boyınsha Háreketler strategiyasi tıykarında barlıq salalarda hám tarmaqlarda úlken ózgerisler ámelge asırılmaqta. Bul baģdarda jámiyetlik turmısta iygilikli qádiriyatlar menen dásturlerdiń ornın bekkemlewge , atap aytqanda, jas awladtıń ruwxıy-intellektuwal potensialin, sana-sezimin hám dúnyaģa tanıwın keńeytiwde,ana- Watanı xalqına muxabbat hám sadıqlıq sezimi menen jasaytuģın barkamal shaxstı tárbiyalawdaģı sheksiz áhmiyetke iye bolģan kitapqumarlıq mádeniyatin arttırıwģa ayrıqsha itibar qaratılmaqta”.¹
Tárbiya jámiyetlik qubılıs bolıp bir maqsetti gózlep iske asırıladı.Tárbiya barlıq waqıtta anıq maqsetke qaratılģan process. Tárbiya maqsetsiz bolmaydı, al adam balası masqetsiz jasay almaydı. Maqset adam balasın ózinıń materıallıq mutájliklerin qandırıwģa, ruwxıy talapların qanaatlandırıwģa baģdarlaydı.
Tárbiyanıń ulıwma hám jeke maqsetleri boladı. Tárbiyanıń ulıwma bas maqseti jámiyettegi oqıw-tárbiya ornılarınıń, jámiyetlik institutlarınıń hám basqa tárbiya mekemelerinıń tálim-tárbiya jumıslarınıń baģdarların, Pedagogikalıq tásir etiwdiń xarakterin belgilep beredi. Jámiyettiń rawajlanıwı, bilimlendiriw-tárbiyanıń jetilisiwi nátiyjesinde olarģa anıqlıqlar, tolıqtırıwlar, ózgerisler kiritilip barıladı. Jeke maqsetler, usıllar, metodlar, oqıtıw hám tárbiya túrleri tárbiyanıń ulıwma bas maqsetinen ģárezli boladı. Tárbiyanıń bas maqsetin turmısqa jemisli asırıw ushın insan shaxsın rawajlandırıwdıń ol ya bul basqıshında bilimlendiriw tárbiya wazıypaların sheshiwge baylanıslı jeke maqsetler, jeke wazıypalar islep shıģadı Sabaqlardı jobalastırıw hám ótkeriwde sabaqtıń maģlıwmatlıq, tárbiyalıq rawajlanıwshılıq maqsetleri kórsetiledi. Tárbiya jumısların shólkemlestiriwde onıń jobası (baģdarlaması) dúzilip tárbiyalıq maqseti anıqlanadı, qanday adamgershilik sıpatlarda rawajlandırıw hám qáliplestiriw zárúrligi belgilenedi.
Oqıwshılar da bilimdi ózlestiriwde, kásip-óner iyelewde, ózinshe oqıp bilim alıwda, ózin-ózi tárbiyalawda óz aldılarına maqsetler qoyadı, maqsetke erisiwge, maqsetke jetiw jolındaģı qıyınshılıqlardı jeńiwge umtıladı. Tańlaģan maqsetine qaray oqıwshılarda is-háreket, minez-qulıq motivleri kelip shıģadı
Pedagogikalıq xizmettiń nátiyjeliligi tárbiyashınıń óz aldına qoyģan maqsetti anıq, tereń hám tolıq túsiniwine, onıń aqılģa saylıģı menen ádilligine isenimine hám tárbıyalanıwshılardı ol maqset penen jasawģa, miynet etiwge, hújdan menen oqıwģa baģdarlawına baylanıslı boladı.
Tárbiyanıń ulıwma hám jeke maqsetleri rásmiy túrde Nızam aktlerinde xalıq bilimlendiriw Nızamlarında, kadrlar tayarlawdıń milliy baģdarlamasında, oqıw ornı ustavlarında bilimlendiriw-tárbiya baģdarlamalarında, sabaq hám tárbiya jobalarında hám basqa hújjetlerde bayan etiledi.
Tárbiyanıń maqseti adamzat jámiyetinıń talabın sáwlelendiredi. Tárbiyanıń maqseti jámiyettiń, ondaģı ilim, texnika, texnologiya, ekonomika hám mádeniyattiń rawajlanıw dárejesine, óndiris kúshleri menen óndiris qatnasıqlarına qaray belgilenedi. Bunnan tárbiyanıń maqsetin oydan shıģarıwģa, oģan júzeki qatnas jasawģa bolmaydı degen juwmaq shıģadı.
Millettiń bilimlendiriw tárbiya beriwdegi qıyallar menen oyları, tilekleri menen úmitleri, niyetleri menen arzıw ármanları tárbiyanıń milliy maqsetine aylandı, tárbiyanıń milliy maqseti qáliplesti. Milliy tárbiyanıń mashqalaların úyrenetuģın milliy pedagogikanıń tırnaģı qalandı. Milliy pedagogika dáwirler asa rawajlanıp hám qáliplesip búgingi kún dárejesine jetti.
Milliy tárbiya, milliy tárbiyanıń maqseti jónindegi eń dáslepki oylar xalıq pedagogikasınıń tiykarģı dereklerinen biri esaplanģan xalıq dóretpelerinde bayan etilgen. Xalıq dóretpelerinıń negizgi túrleri dástanlar menen erteklerde, ápsanalar menen naqıl-maqallarda, basqa dáreklerde, unamlı qaharmanlar xalıqtıń, watannıń shın azamatı, aqıl parasatlı, adamgershilikli, hújdanlı, tapqır, ras sózli, hadal, uqıplı, miynet súygish, kásip ónerli, miyrim shápáátli, miyriwbetli, qayrı-saqawatlı, insaplı, qıyınshılıqlardan qorıqpaytuģın márt etip kórsetiledi. Tuwģan jerin, xalqın dushpannan qorģaytuģın batır, ata-anası hám tuwģan tuwısqanlarına ģamxor, adamlarģa mehriban insanıy gózzal. Muhabbatqa opadar, súyiklisine sadıq, sózi menen isi bir, wádesine opalı insan, ardaqlı áke, mehriban ana, hadal perzent sıpatında táriyiplenedi.
Oqıwshı shaxsın nátiyjeli qáliplestiriw pedogogtiń tárbiya menen rawajlanıw arasındaģı kútá quramalı baylanıstı esapqa alıp bilimlendiriw-tárbiyanı sheber uyımlastırıwına baylanıslı boladı.Anıq maqsetti gózlep durıs júrgizilgen tárbiya rawajlanıwdı basqaradı hám tezlestiredi.
Demek oqıwshı shaxsınıń rawajlanıwı menen qáliplesiwinıń talapqa ılayıqlı tárbiyadan ģárezli boladı.Sebebi tárbiya rawajlanıwdan aldın júredi (bul jaqsı)rawajlanıwdı izine ertedi hám oqıwshı shaxsınıń rawajlanıwın belgileydi. Sonıń menen birge tárbiya rawajlanıwdan ģárezli boladı hám oģan tiykarlanadı, rawajlanıw dárejesine súyenedi.Oqıwshınıń anatomiyalıq-fiziologiyalıq hám psixologiyalıq (qabıl etiw,aqıl-oyı,sezimi,yadı) sıpatlarınıń rawajlanıwı jańa tárbiyalıq wazıypalar qoyıp olardı tabıslı sheshiwge múmkinshilik jaratadı. Álbette tárbiyanıń principleri, wazıypaları, mazmunı, túrleri, quralları, metodları oqıwshı shaxsınıń jetken hám jaqın keleshekte jetetuģın rawajlanıw dárejesine say bolıwı lazım.
I.P.Podlasiydiń pikirinshe « Tárbiya procesi strukturası maqsetli kriteriya boyınsha sheshimin tabıwģa qaratılģan processtıń wazıypalarınıń kόpligi (izbe-izligi)nen ibarat boladı. Házirgi zamanagόy mektepler sharayatında tárbiya procesi tόmendegilerge baģdarlanģan:
- shaxstıń onıń hár tárepleme rawajlanıwınıń maqsetlerin esapqa alıw menen pútin halında qáliplesiwi;
- shaxstıń ádep-ikramlılıq sıpatlarınıń ulıwma insanıylıq qádiriyatlar, sociallıq baģdarlanģan motivaciya, shaxs rawajlanıwınıń emocionallıq hám erk salalarınıń rawajlanıwınıń úylesikli bolıwı tıykarında qáliplesiwi;
- oqıwshılardı ilim, mádeniyat, kόrkem όner salasında jámiyetlik qádiriyatlargá qatnastırıw;
- jámiyettiń demokratiyalıq όzgerislerine, huqıqlarģa hám shaxs minnetlerine úylesikli halda turmıslıq poziciyasın tárbiyalaw;
- shaxstıń biyimligi, uqıpları hám qızıģıwlarınıń rawajlanıwı, bunda onıń imkaniyatları hám tilekleri, sonday-aq, sociallıq talaplar esapqa alınadı;
- oqıwshılardıń individual hám jámiyetlik sanasın rawajlandırıwshı biliw iskerligin shόlkemlestiriw;
- jeke hám sociallıq mazmunga iye , kόp túrli iskerlikti shόlkemlestirip, olar shaxstıń sıpatların tárbiyalawdıń belgilengen maqsetke iye bolıwın qáliplestiriwdi quwatlaydı;
- shaxstıń áhmiyetli sociallıq funkciyaları – miynet etiwdiń όzgermeli sharayatlarında mámile hám sociallıq keskinlikti arttırıwdı rawajlandırıw.»²
Tόmendegi struktura tárbiya procesi baslı basqıshların ajıratıp kόrsetiwge tiykarlanģan. Kriteriyalar – shıģılıwı wazıypalardı sapalı sheshiwge baģdarlanģan, process basıp όtiwi shárt bolģan basqıshlar izbe-izligi. Bul struktura tárbiya procesi birligi hám izbe-izligi nızamların tereńnen túsiniw ushın oģada áhmiyetli .
Tárbıyalanıwshılar tárepinen talap etiletuģın όzin uslap-tutıw norma hám qádelerin tiykarlaw - tárbiya procesinıń áhmiyetli basqıshı. Bunı siz shaxs minez-qulqınıń berilgen tipinıń tabıslı qáliplesiwi múmkin bolmaydı. Tezirek irkilmesten iske kirisiw kerek - usı minez-qulıqtı qáliplestiriw kerek. Tárbıyalanıwshılar qansha kόp qátege jol qoysa, sonsha jaqsı. Minez qulıqtı όz waqtında korrekciyalaw (kόp halda dene jazasın qollanıw menen) ahwaldı tez dúzetedi hám kerekli nátiyjege alıp keledi. Bilim isenimge aylanıwı kerek – tap usınday, Bıraq jańa túrin emes, tipin tereńnen tán alıw. Isenim – bul belgili bir principler hám kόz qarasqa tiykarlanģan, όmirde basshılıqqa alınatuģın qatań kόz qaraslar. Olarsız tárbiya procesi hálsiz, keselbend, ástelik penen rawajlanadı hám mudamı gόzlegen maqsetke erisip bolmaydı. Ápiwayi mısal keltiremiz. Ele bala baqshada-aq, hátteki mektepte barlıq balalar biledi, muģallim menen sálemlesiw kerek. Ne ushın hámme bunı islemeydi? Isenim joq. Tárbiya birinshi basqıshta tepsinip alģan – bilim, keyingisi – isenimge erisilmegen.
Sezimlerdi qálilestiriw - tárbiya procesinıń jáne bir zárúrli hám oģada áhmiyetli komponenti. Insan emociyasiz, ele áyyemgi grek filosofları tastıyıqlaģanday-aq, haqıyqáttı insanıylıq izlestiriw bolmaģam hám bolıwı da múmkin emes. Tárbiyashılar tek tuyģını keskinlestirip hám olarģa tayanıp ģana talap etilgen norma hám qádelerdi durıs hám tez qabıllawģa erise aladı.
Bıraq ta, álbette, tárbiya procesinıń baslı basqıshı – iskerlik. Biz bul basqıshtı tek teoriyalıq tazalanģan modellerde ajıratıp kόrsetemiz. Tárbiya ámeliyatında ol mudamı kόz qaraslar, isenimler, tuyģilardı qáliplestiriw menen birlesip ketedi. Tárbiya procesi strukturasında pedagogikalıq jaqtan maqsetke muwapıq, jaqsı shόlkemlestirilgen iskerlik qansha kόp orındı iyeleytuģın bolsa, onda tárbiya nátiyjeliligi sonsha joqarı boladı.
Kelesı strukrtura processtiń izbe-iz basqıshların ajıratıwģa tiykarlanģan, Bıraq endi basqa kriteriya boyınsha – processtiń bolıp όtiwinıń natiyjeligin támiyinlewshi komponentleri arasındaģı baylanıs hám ģárezliligi: a) tárbiyanıń maqset hám konkret wazıypaların anıqlawdı όzine qamtıp alģan joybarlaw procesi; b) materiallıq (miynet, tábiyattı asıraw), jámiyetlik (jámáátlik, shόlkemlestiriw-basqarıw, kommunikativ), ruwxıy (emocional-tuyģılıq, biliw, qádiriyat-baģdarlanģan) iskerlik; g) shaxslar aralıq mámileni tártiplestiriw hám onıń tárbıyalanıwshılar iskerliginıń tiykarģı túrleri procesinde korrekciyalanıwı; d) qadaģalaw hám juwmaqlar shıģarıw, jobalanģan hám erisilgen nátiyjeler arasına qatnaslardı ornatıw, tabıs hám tabıssızlıqlardı analizlew.
Tárbiya procesi basqıshların ajıratıw ushın kriteriya sıpatında pedagogikalıq iskerliktiń izbe-izligin de qollanıw múmkin. Bul halda strukturada tόmendegi komponentler payda boladı: 1) ulıwma norma hám talaplar menen tanısıw; 2) múnasibetlerdi qáliplestiriw; 3) kόz qaraslar hám isenimlerdi qáliplestiriw; 4) shaxstıń ulıwma baģdarlanģanlıģın qáliplestiriw. Basqa modellerdegi sıyaqlı baslanģısh basqıshında oqıwshılarģa kerekli túsinikler, norma, qádeler túsindiriledi. Bunnan soń balalardıń talap etiletuģın minez-qulıq norma hám qádelerine munásibeti qáliplestiriledi. Múnásebetlerdiń qáliplesiw tiykarı – normalar hám qádelerdi iyelewdiń ańlawdıń zárúr ekenligi (sόzsizligi). Bul salıstırıw hám pikirlew adalatlı- adalatsız, jaqsı – jaman, paydalı – paydasız tipindegi talqılawlardı islep shıģılıwına alıp keledi. Olardıń rawajlanıwınıń ádewir joqarģı forması – isenim. Isenimdi hám olardı bekkemlewdiń aytarlıqtay isenimli jolı – όz pozziciyasin kόrsete alatuģın jaģdaydı jaratıw. Putkil processti qamtıp alģan shaxstıń ulıwma jόnelisin qáliplestiriw aqır-aqibette – normaģa aylanģan turaqlı minez-qulıq ádetlerin islep shıģıw. Ádetke aylanģan háreketler, qılıqlar kem-kemnen xarakter sıpatına, shaxs qásiyetlerine aylanadı.
Demek násil,ortalıq hám tárbiyanıń qospalı tásiri menen jedelli xizmet jáne qarım-qatnas nátiyjesinde oqıwshı shaxs sıpatında kamalģa jetedi.Oqıwshılarģa adamgershilikli qásiyetler hám psixikalıq sıpatlar usınday kompleksli tásirler,ilajlar tıykarında payda boladı, rawajlanadı hám qáliplesedi.
Haqıyqatında tábiyģıy dereklerge iye emes (kesel balalardı esapqa almaģanda) yamasa tábiyat bergen múmkinshilikleri rawajlanbaytuģın bala joq hesh nársege úyrenbeytuģın, tárbiyalıq tásirge berilmeytuģın bala bolmaydı. Hár bir oqıwshını tabıslı tárbiyalasa hám jemisli oqıtsa boladı.
Durıs oqıwshılar arasında pedogogikalıq tásirge áste beriletuģın yamasa qarama-qarsılıq kórsetetuģın,ózlestiriwi tómen,tárbiyası qıyın balalar ushıraydi. Bıraq bunnan geypara oqıwshılar oqıwģa pútkilley uqıpsız, ayrımların hasla tárbiyalaw múmkin emes degen pikir kelip shıqpawı kerek. Bunıń sebebi birinshiden oqıwshınıń jeke ózgesheligi esapqa alınbaģan,ekinshiden jeke ózgesheligi esapqa alınsada oģan tárbiyalıq tásir kórsetiw usılları,metodları durıs tańlanıp sheber qollanılmaģan, oqıwshınıń júregine túsetuģın pedogogikalıq “gilt” tabılmaģan bolıwı múmkin.
Úshinshiden oqıwı tómen, tárbiyası qıyın oqıwshılardı tabıslı oqıtıw menen tárbiyalawdıń usılları, quralları hám metodları pedogogika-psixologiya ilimleri tárepinen ele jeterli izertlenbegen bolıwı itimal.
Milliy pedagogika tiykarshılarınan biri Abdulla Avlonıydıń «Tárbiya biz ushın ya turmıs, ya mamat, ya najat – ya halakat, ya sadaqat, ya palakat máselesi!» degen sózleri pikirimizge dálil boladı.
Respublikamiz húkimeti tárepinen ģárezsizliktiń erte jıllarınan-aq, fizikalıq salamat, ruwxıy jetik shaxs jaratıwģa itibar berile baslandı. Bul baradaģı jumıslardı anıq, maqsetli ámelge asırıw ushın mámleketlik áhmiyetke iye dástúrler, rejeler islep shıģıldı.
Usı «Tárbiyalıq isler metodıkası» páninıń oqıtılıwı hám usı qararģa tıykarınan pedagogika qánigelesken qániygeler ushın islep shıģılģan. Bunda metodıka tárbiya teoriyasinıń ulıwma qaģıydalarına tiykarlanıwı, Bıraq onıń qaytalanbaslıģı, bul qaģıydalardı ámelge asırıw usıllarınıń quralları, jolları hám formalarınan ibarat bolıwı tiyis.
Tárbiyalıq isler metodıkasın úyreniw talabalardı tárbiyalawdıń ulıwma máselelerin ózbetinshe, dóretiwshilik hámde dádil sheshiwshge tayarlawı tiyis.
Tárbiyalıq isler metodıkası páninıń bas maqseti – jas áwladtı ruwxıylıq-ádep-ikramlılıq tárbiyalawda xalıqtıń bay milliy, ruwxıylıq-tariyxiy dástúrlerge, úrip-ádetlerge hámde ulıwma insanıylıq qádiriyatlarģa tiykarlangan nátiyjeli, shólkemleskenlik, pedagogikalıq forma hám qurallardı islep shıģıw ámeliyatqa engiziw.
Tárbiyalıq isler metodıkası páninıń tiykarģı wazıypası –shaxstıń qoyılmaqta erkin pikirlewshi hám fizikalıq rawajlanıwı, onıń qábiletlerin hár tárepleme ashıw ushın múmkinshilik jaratıw.
Bunıń ushın: jaslardı erkin pikirlewge tayarlaw, turmıs mazmunın túsinip alıwģa kómeklesiw, óz-ózin basqarıw hám qadaģalawdı biliwdi qáliplestiriw, óz shaxsiy turmısına maqsetli jandasıw, olarda reje hám ámel birligi sezimin oyatıw ;
Talabalarda mádeniy hámde dúnyalıq bilimlerdi iyellewge bolģan talapların qáliplestiriw, kónikpe payda qildiriw, júdá ósip-bayıtıp barıw hám estetikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw;
Hár bir ósmirdiń bilimdanlıģın hám dóretiwshilik múmkinshiliklerin anıqlap, olardı rawajlantırıw, insan xizmetin hár qıylı tarawlarında engiziw ;
Insanıylıq ádebi ólshemlerin qáliplestiriw (bir-birin) túsinetuģın, mexiriban, násillik kemsitiwlerge jol qoymaslıq, qarım-qatnas ádebi sıyaqlı tárbiya quralları keń qollanıwı tiyis.
Tárbiya – tárbıyalanıwshı shaxsın joqarı social qádiriyat dep tán alıw, hár bir shaxs, óspirim hám jas jigit-qızdıń tákrarlanmas hám ózine tánlıgın itibarģa alıw.
Ámelde tárbiyalq processtin tutas hám úzliksiz jumısqa hám túrli jastaģı tárbıyalanıwshılardı qamtıp alıwına ayrıqsha áhmiyet beriw tiyis.
Óspirim jigit hám qızlar tek bolajaq úlken turmısqa tayarlıq kóredi, áne usı haqıyqıy turmıs menen jasaydı.
Tárbiyalıq isler páninıń basqa pánler menen baylanısı.
Tárbiyalıq isler metodıkası «Pedagogika» páninıń bir bólegi bolıp, pán sıpatında ajıralıp shıqtı. Hám ózinıń teoriyalıq, metodıkalıq, ámeliy tiykarların jaratadı.
Nátiyjede tárbiyalıq islerdiń tarawları payda boldı. Tárbiyalıq isler metodıkası páni bir neshe bólekke bólip úyreniledi. Bular tómendegiler: «Ádepnama pánin oqıtıw» metodıkası, «Jámáátti shólkemlestiriw» metodıkası, «Topar basshısınıń tárbiyalıq jumısların shólkemlestiriw» metodıkası hámde «Jaslardı tárbiyalawda shańaraq, máhálle birge islesiwin ámelge asırıw» metodıkası hám basqalar.
Demek, bul pándi oqıtıwdan maqset keleshekte talaplarımızģa tálim mekemelerinde tálim-tárbiyaģa dáwir talaplarınan kelip shıqqan halda jańasha jandasıwdı, jumıstı sıpat, mazmun tárepinen tuwrı shólkemlestiriwdi úyretiwden ibarat.
Pedagogikalıq texnika sonday bir bilimler jıyındısı, ol pedagogqa tárbıyalanıwshılar kórip hám esitip turģan nárseler arqalı olarģa óz pikirleri hám qálbin jetkeriw múmkinshiligin beredi. Talabalar menen tikkeley qarım-qatnas qılıwda pedagogtıń usı bilimleri (yaki olardıń joqlıģı) onıń minez qulqında kórinedi.
Pedagogikalıq sheberlik bul aqıl párasat hám bilimlerdiń, ilimiy, tárbiyadaģı qıyınshılıqlardı jeńiwge qádir bolģan abıroylı basshılıqtıń, talabalar qálbinıń qandaylıģın seziw sheberligi, ishki dúńyası názik hám ázzi bolģan talaba shaxsına sheberlik penen abaylap jandasıwı, danalıq hám dóretiwshilik dálillik, ilimiy talıqlaw, qıyal hám fantaztsiyaģa bolģan qábilet jıyındısı.
Pedagogikalıq texnikani iyellewdiń tiykarģı jolları pedagog basshılıģındaģı shınıģıwlar (pedagogikalıq texnikani úyreniw) hám ózbetinshe islew (kásiplik tárepinen óz-ózin tárbiyalaw)dir. Pedagogikalıq texnika bilimlerinıń individuallıq-shaxsiy tuste ekenligin esapqa alıp, pedagogikalıq texnikani iyellewde hám onı rawajlandırıwda kásiplik tárepinen óz-ózin tárbiyalaw, yaģnıy talabanıń ózinde sheber pedagog shaxsıy páziyletlerin hám kásiplik bilimlerin qáliplestiriwge qaratılģan xizmet jetekshi rol oynaydı.
Ózbekistannıń ģárezsizligi arqalı ata-babalarımızdıń ádep-ikramlılıq haqqındaģı hikmetli gúrrińleri, naqıl-rawayatları jaslardıń ruwxıylıq qádiriyatların qáliplestiriwde zárúr áhmiyetke iye bolmaqta. Bunı biz ádepnama páninıń oqıtılıwı mısalında kóriwimiz múmkin. Tárbiyalıq islerdi shólkemlestiriwde hár bir pedagog ádep-ikramlılıq haqqındaģi bilimlerge iye bolıwı kerek.
Tárbiyalıq isler metodıkası pánin oqıtıwdı jámáátti shólkemlestiriw metodıkasına úlken itibar beriledi, shaxstı jámáátte tárbiyalaw menen birge jámiyetti joqarılatıw múmkin. Bul wazıypalardı biz, ádette, topar basshılarınıń moynına júkleymiz. Topar basshıları óz náwbetinde topardaģı talabalardıń tikkeley tálim-tárbiya processi, yaģnıy sabaqlar dawamında hámde sabaqtan keyingi xizmetin qadaģalawģa juwapker.
Keyingi jıllarda mámleketimizde qabıl qılınıp atırģan tálim hám tárbiya tuwrısındaģı qatar ólshemlik hújjetler, tiykarınan, «Tálim haqqında» ģı Nızamı, «Kadrlar tayarlaw milliy dástúri» bazar ekonomikasi sharayatında tabıslı isley alatuģın, ózbetinshe pikirlewshi kadrlardı tayarlawda shańaraq, máhálle hám oqıw orınlarınıń abıroyın jánede joqarı baģanaģa kóteriwdi talap etedi.
Usı maqsette tárbiyalıq islerdi shólkemlestiriw hám onı tuwri jolģa qoyıw maqstetinde, biz sizler menen oqıw dawamında usı metodıkalardan paydalangan halda sabaqlardı shólkemlestiremiz hám hár bir baģdarģa ayrıqsha toqtalıp ótiwge háreket qılamız.
Jáne sonı aytıp ótiw kerek, tárbiyalıq islerdi shólkemlestiriwde huqıq-tártibat organları, dóretiwshilik uyımlar, mámleket hám mámleketlik emes jamģarmalar, komitetler hám shólkemler menen birgelikte jumıs alıp barılsa, maqsetke muwapıq bolar edi.
Tárbiyalıq isler metodıkası páninıń ilim izertlew metodlarım.
Hár qanday pán ilim sıpatında óziń ilimiy izretlew usıllarına iye. Bul usıllar arqalı óz mazmunın bayıtıp, jańalap baradı. Turmısta kim obektiv dúnyanı biliw teoriyasinda neni biliwdi, kim jaslay biliwdi, kimde-kim jaslay tárbiyalaw kerek degen máseleler bar bolıp, olar óz -ara tıģız baylanısta boladı.
Pedagogika óz mazmunın bayıtıp hám jańalaw maqsetinde hám hár qıylı pedagogikalıq qubılıslardı hám processlerdi ózinıń maqsetine hám wazıypalarına say keletuģın usılları menen birlestiredi. Bunnan pedagogikalıq ilim izretlew usılları degenimizde jas áwladtı tárbiyalaw bilimli etiw hám óz turmıslıq processlerine hám oģan bolģan óz ara qatnas hám múnásebetlerdi baqlap barıw jolları, usılları hám qurallarınıń birligin túsinemiz.
Pedagogikanıń izretlew metodların maģlıwmatlardı toplaw derekleri boyınsha teoriyalıq dereklerdi biliw metodlarına hám real pedagogikalıq processlerdi analizlew metodların biliwge boladı. Pedagogikalıq processti tabiyiy jaģdaylarda da úyreniw metodlarınan qollanıp biliwge boladı.
Pedagogikalıq processti tábiyiy jaģdaylarda úyreniw metodlarına, baqlaw metodı, anketa metodı, intervyu alıw metodı, hújjetlerdi analizlew hám xizmetlerdi analizlew , muģallimlerdiń jumıs tájriybesin analiz etiw h.b . metodlar kiredi. Pedagogikalıq processti arnawlı túrde izretlegen jaģdaylarda, úyreniw metodlarına izretlew jumısların san, sapa jaģınan úyreniw metodları kiredi./Statıstikalıq usıllar/.
Pedagogikanıń ilim izretlew usılı qansheli durıs tańlansa tálim-tárbiyanı jańalaw hám rawajlandırıw joqarı dárejede boladı, pedagogika páni bayıp baradı. Sol sebepli pedagogikanıń ilim izretlew usıllarına ústirtin qatnas jasaw múmkin emes.
Pedagogikalıq geypara ilim izretlew metodların tolıģraq qarap óteyik.