Transport tizimlari va texnologiyalari

5-BOB
YO'L Elementlari VA YO'L VAZİYATI HAQIDAGI idrok XUSUSIYATLARI.

Avtotransportni boshqarishda haydovchi ­ogohlantirishlarni aniqlash, ularni tushunish va tegishli qaror qabul qilish uchun uni o'rab turgan axborot muhitidan ma'lumot oladi . ­Axborot muhiti - bu yo'l va yo'l sharoitlari, ularning idrokiga ko'rish masofasini kamaytiradigan tabiiy va ob-havo-iqlim sharoitlari ta'sir qiladi. Harakat paytida haydovchiga yo'l sharoitlarini baholashda yordam berish, avtomobilni boshqarishning eng yaxshi taktikasini taklif qilish kerak. Buning eng ishonchli vositasi - bu yo'lning o'zi.

Yo'l dizayni va harakatini tashkil etishning rivojlanish tarixi - bu ­yo'l sharoitlarining insonga, uning psixologik imkoniyatlariga moslashish tarixi . Yo'l harakati xavfsizligini tashkil etishda inson omilining rolini o'rganish sohasidagi yutuqlar tadqiqotchilar ­diqqatni taqsimlash, aqliy qobiliyat darajasi kabi idrok xususiyatlarini to'g'ridan-to'g'ri o'rganish uchun ilg'or asboblarga ega bo'la boshlaganligi bilan izohlanadi. kuchlanish, markaziy asab tizimining faoliyat darajasi. Ammo psixofiziologik tadqiqotlarning intensiv rivojlanishining asosiy sababi ­yo'llarni loyihalash va harakatni tashkil etish normalari va usullaridir. Haydovchining transport oqimining zichligi va tezligidan kelib chiqadigan hissiy tarangligi harakat xavfsizligini ­ta'minlash uchun maqbul chegaralardan oshmaguncha, faqat insonning idrok etish psixologiyasining umumiy tamoyillarini hisobga olish kifoya edi . ­texnik echimlarni tanlashda tashqi dunyo, ulardan asosiylari muhandislik nuqtai nazaridan, zarur ko'rinish masofasini ta'minlash va haydovchining javobidagi kechikishlarni hisobga olgan holda ma'lumotni o'z vaqtida taqdim etish.
1970 yilda ­Haydovchilarning yo'l muhiti haqidagi tasavvurlarini o'rganish bo'yicha xalqaro tashkilot tuzildi, uning vazifasi yo'l harakati xavfsizligini ta'minlashda inson omilining rolini har tomonlama o'rganish va haydovchi va atrof-muhit, ergonomik talablar kabi muammolarni o'rganishdir. avtomobil , ­haydovchilarning yoshi va ularning ishining ishonchliligi, giyohvand moddalar, giyohvand moddalar ta'siri, stressli vaziyatlarda haydovchilarning xatti-harakatlari.
Avtotransportni boshqarishda haydovchining psixologik va fiziologik fazilatlariga u yoki bu tarzda ta'sir qiladigan barcha elementlarning tasnifi haqida bir nechta nazariyalar mavjud . ­Keling , avtomagistralning ishonchliligiga bevosita va bilvosita VADS tizimining boshqa elementlariga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan bir nechta omillarni ko'rib chiqaylik .­
Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki ­, yo'lning o'zi haydovchi uchun ideal ma'lumot manbai bo'lib xizmat qilishi mumkin, u butun yo'nalish va vizual yo'nalish vositalari bilan harakat yo'nalishi va usullarini taklif qiladi. Yo'l vizual jihatdan silliq va haydovchiga psixologik jihatdan aniq bo'lishi kerak. Shu sababli, dizayn bosqichida ham vizual yo'nalish (optik kuzatuv) tamoyillariga rioya qilishga katta e'tibor beriladi . ­Haydovchi avtomobilning traektoriyasiga parallel ravishda joylashgan ob'ektlar tomonidan boshqariladi ­, masalan, yulka chetlari, yo'l chetidagi ko'chatlar qatorlari, beton qoplamalarning eksenel tikuvi va boshqalar; bu tabiiy nishonlarni sun'iy ­yo'l belgilari bilan yaxshilash mumkin.
Haydovchi tabiiy va sun'iy yo'l belgilarini ko'rib, ­o'z ongida mashina harakatini yo'naltiruvchi yo'lakchani quradi va nigohini tekis yoki silliq egri chiziq bo'ylab surib, uni aqliy ravishda ekstrapolyatsiya qilishga, davom ettirishga intiladi. nigohini aql yo'nalishi bo'yicha rivojlangan keyingi yo'l bo'ylab harakatlantirish. Yo'l haydovchiga harakat yo'nalishini tanlashda o'ziga xos inersiya beradi, u tanlagan harakat rejimiga ta'sir qilishning kuchli vositasidir, deb ishoniladi. Shunday qilib, yo'lning marshruti va uni tartibga solish elementlari haydovchiga yo'nalishni, keyingi harakat rejimini taklif qilishi kerak.

1. 
   Yo'l elementlarini idrok etish
   

Haydovchining yo'l holatini idrok etish jarayoni qatnov qismining xavfsiz kengligini aniqlash ishlarida bilvosita o'rganildi. Bu masala bilan G.D. Dubelir, T.I. Nechaev, D.P. Velikanov, N.A. Poltoranov, M.S. Fishelson, A.A. Polyakov, N.F. Xoroshilov, M.S. Zamaxayev, A.L. Vasilev, V.N. Ivanov, V.A. Tsadulin, E.M. Lobanov. Yo'lning qatnov qismining kengligini hisoblashning umumiy tamoyillari ­G.D. asarlarida keltirilgan. Dubelir. Eksperimental tadqiqotlar E.A. Poltoranova, N.F. Xoroshilova, M.S. Fishelson va M.S. Zamaxayev qatnov qismining kengligini hisoblashning ­zamonaviy usulini yaratish uchun asos yaratdi, bu nafaqat harakatlanuvchi tarkibning turini, balki haydovchilar tomonidan tezlik va masofani idrok etishni ham hisobga oladi. M.S. Zamaxayev, bir qator omillarga bog'liq: qatnov qismining kengligi, ­qoplamaning turi va holati, shinalardagi havo bosimi, harakat tezligi va eng muhimi, haydovchilarning psixologik xususiyatlari.
V.V. Novizentsev haydovchining ishining psixofiziologik ko'rsatkichlarini va markaziy asab tizimining funktsional holatini diagnostika qilishning psixologik usullarini ro'yxatga olishni o'z ichiga olgan haydovchining yo'l holatini idrok etishini ­baholashning kompleks metodologiyasidan foydalangan holda, ­haydovchining idrokining o'ziga xosligini aniqladi. yo'l marshrutining elementlari, ish kuni davomida haydovchining ishonchliligi o'zgarishlar dinamikasi ­va ushbu ko'rsatkichlarga qiyin yo'l sharoitlarining ta'siri.
Xarkov avtomobil-yo'l institutida optimal ­axborot yukini, hissiy kuchlanish va haydovchining ishonchliligini ta'minlash uchun yo'l sharoitlarini ­shakllantirishda axborot nazariyasi qoidalaridan foydalangan holda tadqiqotlar o'tkazildi .
ko'rinadigan yo'nalish o'rniga kutilmaganda keskin burilish ­) avariyalarga olib keladigan haydovchining qo'pol xatolarining haqiqiy sababi bo'lishi mumkin. Yo'lning vizual ravshanligi, ­shuningdek, reja va bo'ylama profildagi egri chiziqlar o'lchamlarini tanlash, ular bilan to'g'ri uchastkalarni silliq konjugatsiya qilish, yo'l to'siqlari, hidoyat ustunlaridan foydalanish, chekka bo'laklarni ajratish va elkalarining mustahkamlanishi.
Yo'l xavfsiz harakatlanish uchun yaratilgan va unga qo'yiladigan talablar loyihalash, qurish va foydalanish bilan belgilanadi. Yo'l transport oqimlari va ob-havo va iqlim sharoitlarining ta'siriga qaramay, ishonchlilik, chidamlilik va qat'iyatlilik talablariga javob berishi kerak . ­Yo'l ishonchliligining asosiy sharti shundaki, yo'lning turli uchastkalarida avtomashinalarning tezligi imkon qadar kamroq o'zgaradi: soatiga 60 km doimiy tezlikda harakatlanishi mumkin bo'lgan yo'l yo'ldan ko'ra xavfsizroq va tejamkorroqdir. tezligi turli uchastkalarda o'zgarib turadigan yo'l ­- soatiga 30 dan 90 km gacha.
Statistik ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, agar yo'lda haydovchi avtomobil tezligini keskin kamaytirishi kerak bo'lgan qism mavjud bo'lsa, unda bu uchastkada avtohalokatlar soni boshqalarga qaraganda sezilarli darajada ko'p bo'lib, avtomashinalar tezligida ozgina o'zgarish bo'ladi. Shuning uchun, harakat xavfsizligi nuqtai nazaridan, erkin harakatlanish bilan, keyingi uchastkaga kirishda tezlikni 20% dan ko'p bo'lmagan miqdorda o'zgartirishga ruxsat beriladi.
Agar yo'lning bir qismidan ikkinchisiga o'tayotganda, bitta avtomobil tezligining nisbati 0,6-0,8 oralig'ida bo'lsa , harakat xavfli emas, boshqa hollarda esa xavfli. Bo'limlar yaqinida tezlikni pasaytiradigan yo'llarning mavjudligi turli ­sabablarga ko'ra yuzaga keladi ­: reja yoki profilning noqulay qismlari (kichik radiusli egri chiziqlar, tor ko'priklar, cheklangan ko'rish joylari va boshqalar), qiyin va heterojen relef sharoitlari, minimallashtirish istagi. qurilish xarajatlari, bu esa yuqori tezlikni ta'minlaydigan hududlarni, unda keskin pasayishni talab qiladigan joylarni birlashtirishga olib keladi.
Harakat tezligining o'zgarish darajasiga qarab ( ­xavfsizlik koeffitsienti - xavfli ­uchastkada va oldingi qismning oxirida harakat tezligining nisbati), yo'lning haydovchiga elementlar orasidagi ulanishlar orqali ta'sir qilish usullari. uning ishonchliligini oshirish, o'zgartirish (5.1-jadval).
Harakat tezligini moslashtirishga rekonstruksiya jarayonida yo‘lning noqulay uchastkalarini qayta qurish va ­avtomagistralning ekspluatatsion ishonchliligini ta’minlash uchun mo‘ljallangan harakatni tashkil etishni o‘zgartirish, qiyin uchastkalarda harakatlanish rejimlarini (tezlik chegaralarini) belgilash orqali erishiladi. yo'lning geometrik elementlarining imkoniyatlarini , uning o'tkazuvchanligi va harakat xavfsizligiga qo'yiladigan talablarni hisobga olish. Mojaro zonalari, marshrut elementlarining muvaffaqiyatsiz kombinatsiyasi yoki transport rejimining keskin o'zgarishiga
ta'sir qiluvchi noqulay transport sharoitlari bo'lgan uchastkalarni qiyin deb hisoblash odatiy holdir .­