“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

Termik mustahkamlik
-bir necha marta isitib sovutilganda o‘z xossasini 
yo‘qotmaslik.
O‘tga chidamlilik
-uzoq vaqt yuqori harorat ta’sirida R
1
ko‘rinishi, 
o‘lchamlarini o‘zgartirmaslik xossasidir.
Anorganik va organik IIM(issiqlik izolyatsiya materiallari) va 
buyumlar:
Anorganik IIM
Mineral paxta-oson eruvchan tog‘ jinslari (mergel, dolomit, bazalt), 
metallurgiya, yoqilg‘i shlaklari, TES kullari eritmasidan olingan shishasimon (5-15 
mkm) ingichka tolalardan iborat material. U quyidagicha olinadi:
-Xom ashyo vagrankada eritiladi bosim ostidagi par yoki havoni purkab
tola hosil qiladi tolalar transporterda yig‘iladi organik yoki mineral bog‘lovchi 
modda qo‘shiladi.
Minpaxta asosida katta buyumlar, o‘rama, arqonsimon buyumlar va donador 
sochiluvchan, tolali material olinadi.
Shisha tola oson eruvchi shishalarni filter usulida tolaga aylantiriladi, undan 
ip yigiriladi, mato to‘qiladi. Mato pishiq va o‘ta issiklikdan izolyatsiyalovchi 
materialdir.
Organik IIM ga polimerlar, o‘simliklar va xayvonot dunyosidan olinadigan 
materiallar kiradi.
1-ISh. MINERAL PAXTANING O‘RTAChA ZIChLIGINI ANIQLASh 
Umumiy tushunchalar:
O‘rtacha zichlik material massasini uning hajmiga 
bo‘lgan nisbatidir.

---

Asbob va uskunalar:
Tarozi, shtangensirkul yoki lineyka, quritish javoni.
Ishlash tartibi:
To‘g‘ri geometrik shaklli 3 dona namuna tayyorlanadi. 
Namunalar o‘lchamlari shtangensirkul yordamida o‘lchanib, hajmi hisoblanadi, 
so‘ngra namuna texnik torozida tortiladi. Kub yoki shunga o‘xshash shakldagi 
namunaning har uch joyidan eni va balandligi bo‘yicha o‘lchanadi (a
1
, a
2
, a
3
, v
1
, v
2
, 
v
3
, h
1
, h
2
, h
3
) va har yoqning o‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi. Har bir 
minaral paxtaning massasi torozida tortiladi va qiymatlar yozib olinadi. Massasi 500 
g dan yengil namunalar 0,01 g gacha aniqlikda, massasi 500 g va undan og‘irroq 
namunalar esa 1,0 g gacha aniqlikda tortilishi kerak. Namunaning hajmi va massasi 
ma’lum bo‘lgach, quyidagi formula yordamida uning o‘rtacha zichligi
ρ
o‘
(
g/sm
3
) 
hisoblab topiladi. 
V=a
o‘r
·b
o‘r
·h
o‘r
ρ
o‘