Transport tizimlari

1.3.-rasm.Evtektoid po’latni qizdirishda perlit donalarining austenid donalariga aylana boshlash va tugash temperaturalari.


Toblash usullari.
Bir sovitgichda toblash bu usul oddiy shaklli uglerodli ( ligirlangan) po’lat buyumlarni toblashda qo’llaniladi. Buning uchun po’lat buyumni toblash temperaturasigacha qizdirib, bu temperaturada ma’lum vaqt tutib turilgach, sovuq suvda ( moyda) sovitiladi. Bunda buyum materialiga, o’lchamiga va devorlar qalinligiga qaraladi. Chunki bu usulda ichki zo’riqish kuchlanishlari bir muncha kattaroq bo’ladi.
Ikki sovitgichda toblash. Bu usuldan ko’p uglerodli (ligirlangan) po’latlardan tayyorlangan keskichlar (parma, metchik va boshqalar) ni toblashda foydalaniladi. Buning uchun buyum toblash temperaturasigacha qizdirilib, shu temperaturada ma’lum vaqt saqlab turilgach avval suvda austenidning martensidga o’ta boshlash temperaturasigacha sovitilib, keyin moyda yoki havoda sovitiladi. Bu ishlovda austenidni martensidga aylanish jarayoni sekinroq borganligi uchun ichki zo’riqish kuchlari bir muncha kamroq bo’ladi. Parma razvedka kabi uzunroq asboblarni sovitish muhitiga tik tushirib, uning atrofidagi bug’ yoki moy pardalar sirtiga qoplanib olmasligi uchun ularni aylantirib turish lozim.
Izotermik toblash. Bu usuldan uglerodli va ligirlangan po’latlardan tayyorlangan prujina, ressor, bolt kabi detallarni toblashda foydalaniladi. Buning uchun zagatovka toblash temperaturasigacha qizdirilib, shu temperaturada ma’lum vaqt saqlab turgach, o’zgarmas temperaturali muhitga masalan 250-300⁰C li tuz eritmasi solingan vannaga o’tkazilib po’lat tarkibidagi austenid ferrit bilan sementit aralashmasiga parchalanguncha saqlanadi, so’ngra havoda sovitiladi. Natijada ichki zo’riqish kuchlanishidan holiroq bo’lgan ignasimon trostit struktura hosil bo’ladi.
Toblab bo’shatish. Bu usulda sirt yuzalari qattiq, o’zak qismi esa qovushqoq bo’lishi zarur bo’lgan detal ( tishli g’ildirak, val zagatovka) lar toblash temperaturasigacha qizdirilib, shu temperaturada ma’lum vaqt saqlab turilgach, toblovchi muhitli vannaga o’tkaziladi va chala sovitilgach, havoda to’la sovitiladi. Bunda chala sovitilgan buyum o’zak qismining issiqligi hisobiga sirt qatlami bo’shatish temperaturasigacha qizib toblash bilan yuqori temperaturada bo’shatish buyumning xossalarini yaxshilaydi.