1.7-rasm. Yeyilgan lemexlar:
a) trapetsiyasimon lemex, b) iskanasimon lemex.
Lemexlar L-65 uglerodli marten po‘latlaridan tayyorlanib, ish vaqtida ularning tig‘i, xususan uning old tomoni va tumshug‘i o‘tmaslashadi. Tuproq bosimi lemexning bu joylariga boshqa qismlardan ko‘ra ko‘proq ta’sir etadi (1.8-rasm).
1.8-rasm. Ish vaqtiga qarab lemex 1.9-rasm. Payvandlab ulangan
shaklining o‘zgarishi: 1-yangi lemex, plastinali lemex: 1-lemex,
2-50 soat ishlagandan so‘ng, 3-80 soat 2-plastina, 3-payvand chok.
ishlagandan so‘ng, 4- 120 soat ishlagandan
so‘ng, 5-147 soat soat ishlagandan so‘ng.
Lemexlarning mexanik xossalarini yaxshilash uchun ular toblanadi va bo‘shatiladi. Termik ishlash natijasida uning qattiqligi Brinell bo‘yicha 450 -650 birlikka yetkaziladi va toblangan zonaning eni 30-45 mm dan oshmasligi kerak. Lemexni qizdirganda temperaturani mumkin qadar o‘zgartirmaslik kerak, qizdirilgan qismi o‘rtasidagi metallning strukturasi o‘zgarmasligi kerak, toblangan lemexda ichki kuchlanishlar bo‘lmasligi kerak.
Lemexlar odatda temirchilik usulida cho‘zib ta’mirlanadi. Lemex tig‘i temirchilik kurasida enining 2/3 qismigacha 830-9000temperaturagacha (och-qizil tovlanma tusga kirgunicha) qizdiriladi, sandon ustiga ish sirtini pastga qaratib qo‘yib, bosqon yoki bolg‘a bilan tez-tez urilib uchi cho‘ziladi, so‘ngra tig‘ boshdan oxirigacha ta’mir o‘lchamlarigacha cho‘ziladi (19-rasm). FM-50 markali pnevmatik bolg‘a bo‘lsa, tig‘ shu bolg‘ada, maxsus moslamadan foydalanib ta’mirlanadi. CHo‘zilgan lemexning o‘lchamlari va shakli yangi lemex asosida tayyorlangan andazada tekshiriladi (1.10-rasm).
8.4-rasm. Lemex tumshug‘ini 1.10-rasm. Trapetsiyasimon lemexni 1.11-rasm tekshirish shabloni.
CHo‘zilgan lemex tig‘i charxtoshda charxlanadi. Tig‘ qirquvchi qirrasining qalinligi 1 mm dan ortmasligi, faskasining eni 5-7 mm bo‘lishi lozim. Ta’mirlangan lemexlar termik ishlanadi, ya’ni oldin toblab, keyin bo‘shatiladi. Toblashdan oldin lemex tig‘i enining 2/3 qismigacha 800-8400 temperaturagacha (olcha rang toblanish tusini olgunicha) qizdiriladi, so‘ngra temperaturasi 30-400 li suv solingan vannada tez sovitiladi.
Iskanasimon tig‘li lemexlarni toblashda darzlar paydo bo‘lmasligi uchun, tig‘ uchidan to‘g‘ri qismiga o‘tish joyi sovitib olinadi. Bu joyiga 2-3 sekund mobaynida ho‘l latta qo‘yib turiladi, shundan so‘ng lemex toblanadi: ya’ni toblash vannasiga botiriladi va suvda u yoqdan bu yoqqa surib turiladi. Korpus lemexining tig‘i butun uzunligi buylab 20-45 mm, plug oldi lemexining tig‘i esa 20-35 mm enigacha toblanishi lozim. Bunday lemexlar ta’mirlangandan so‘ng ularning tirqishi quyidagi oraliqlarda bo‘lishi kerak (1.12-rasm).
1.12-rasm. Iskanasimon lemexlarning tirqishlari:
a) pastki tig‘idagi tirqish, b) dala tomonidagi tig‘ ostida (egat tubi bilan lemex tig‘i orasidagi) hosil bo‘ladigan tirqish, v) dala tomonda, egat devori bilan lemex tig‘i orasidagi tirqish.
Lemexni qizdirgandan va cho‘zgandan so‘ng uning shakli o‘zgarishi mumkin. SHuning uchun lemex orqa tomonining to‘g‘ri chiziqligi (1.13-rasm) va plug stoykasiga mahkamlaydigan boltlar kirgiziladigan teshiklar orasi ham tekshiriladi. Boltlar kirgiziladigan teshiklar orasining ko‘pi bilan 1-2 mm (1.14-rasm), lemex orqa tomonini esa 2 mm qiyshayishiga yo‘l qo‘yiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |