Transport logistikasi

5-mavzu. TASHQI IQTISODIY FAOLIYATNING TRANSPORT TA’MINOTI
Reja:
1. Tashki iqtisodiy aloqalarda transport
Tashish jarayonini boshlash uchun ishlab chiqaruvchi mahsulotni tashish vaqtida atmosfera va dinamik ta’sirlardan himoya kilishi, transport vositalarining umumiy og‘irlik va hajm cheklovlarini hisobga olishi, yukni ortish joyiga etkazishi, transport vositasiga yukni ortshi, bir kator savdo, bank, bojxona, karantin, sanitariya va veterinariya hamda boshka operatsiyalarni bajarishi lozim. Mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida ham yaratilayotgan mahsulotni oqilona tashish imkoniyatini ta’minlash masalasini oldindan ko‘ra bilishi kerak.
Tashish jarayoni tugaganidan keyin mijoz (iste’molchi) tovarni bevosita iste’mol kilish bilan bog‘lik joylarga etkazib berish uchun bir kator operatsiyalarni amalga oshirishi kerak, transport shartlarini buzilgan xolda, tashuvchiga da’vo arizasi berishi va etkazilgan zarar uchun kompensatsiya olishi mumkin. SHu bilan birga, og‘ir sharoitlarda yuk egasi muomalada ham, ishlab chiqarish va iste’mol sohalarida ham faoliyat yurituvchi turli xil vositachilarga murojaat qilishlari kerak. YUk tashish jarayonida tovarlarni to‘plash, yuklarni etkazib berishning to‘lik to‘plami, yarim kunlik ish va boshqalar bilan bog‘liq bo‘lgan turli xil texnologik uzilishlar yuzaga kelishi mumkin. Bunday uzilishlar bir turdagi transportdan ikkinchisiga o‘tkazish, tushirish va almashtirish joylarida bo‘lishi mumkin. Tashish jarayonida ishtirokchilar - ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, mahsulot xaridorlari, transport korxonalari, vositachilar - milliy qonunchilik, xalkaro huqukiy me’yorlar va bojlar bilan boshqariladigan turli xil me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan belgilangan murakkab iqtisodiy va savdo- huquqiy munosabatlarga kirishishga majbur bo‘ladilar.
Tashish texnik, texnologik elementlar majmuasi sifatida e’tiborga olinishi kerak; iktisodiy, tijorat, huquqiy, tashkiliy ta’sirlar; transport operatsiyalari va jarayonlarini ishlab chiqarish, iste’mol qilish va mahsulotni aylanishida barcha bosqichlarda (darajalarda) boshqarishni shakllantirish va boshqarish usullari, iqtisodiyotning ijtimoiy qayta tiklanishi va iqtisodiyotning oqilona ishlashi ta’minlanadi.
Transportni ta’minlash xalkaro mahsulotlarni taqsimlash tizimiga yakin. Bu transport vositalarining barcha turlarini texnik vositalar, kommunikatsiyalar va joylashtirish; sanoat korxonalarini, ularning filiallarini, savdo-sotiq va vositachilarni va boshqa kompaniyalarni saqlash; stividorlik, brokerlik va agentlik firmalarining moddiy-texnik bazasi; Eksport-ekspeditorlik kompaniyalarini guruhlash, yuklarni yig‘ish va boshqalar bo‘yicha operatsiyalarni tashkillashtirish; lizing konteynerlarini lizing kompaniyalari moddiy-texnika bazasi, axborotni boshkarish tizimining texnik vositalari.
Tashki iqtisodiy aloqalarni ta’minlash darajasining tashqi savdo samaradorligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi, tovarlarning narxini transport komponenti sifatida namoyon bo‘lishi, uni kamaytirish talabi bilan namoyon bo‘lmokda. O‘z navbatida, transport xizmatlari sifati (tezligi, muntazamligi, xavfsizligi, ishonchliligi) bevosita yoki bilvosita mahsulot narxining shakllanishiga, uni yuqori transport xizmati bilan oshirishga yoki transport xizmatining past darajasiga tushirishga ta’sir kiladi.
SHu munosabat bilan transport xizmatining sifat standarti va taqdim etilayotgan transport xizmatining to‘liqligi bilan ishlash zarur.
Sifat standarti yuk egasining o‘ziga xos ehtiyojlarini sintez kiladi va ular uchun zarur bo‘lgan sifatli transport xususiyatlarining optimal mikdorini, shuningdek o‘ziga xos xususiyatlarini, o‘ziga xos xususiyatlarini va xususiyatlarini takomillashtirish darajasini belgilaydi.
Standartlar majmui milliy iqtisodiyotning va xalkaro bozorning mavjud va prognoz kilinadigan ehtiyojlarini aks ettirishi kerak. O‘z navbatida, texnologiya, texnologiya va tashkillashtirish, transport va yuklarni tashishning turli shakllari va usullari ushbu standartlarga muvofiqligini ta’minlashi kerak.
Sifat standarti mahsulotni ishlab chiqarilgan paytdan to tovarni xaridorga etkazib berishgacha bo‘lgan davrda "ishlab chiqarish - aylanma - iste’mol" tizimida tashqi iqtisodiy aloqalarni transport bilan ta’minlashni optimallashtirish bo‘yicha aniq maqsadli chora-tadbirlar majmuiga qo‘yilishi kerak.
Uchta sifat standarti mavjud:
Transport xizmatlari. Atamalar va ta’riflar
Transport xizmatlari. Yo‘lovchi tashish ko‘rsatkichlarining nomenklaturasi
Transport xizmatlari. YUk tashish ko‘rsatkichlarining sifat ko‘rsatkichlarining nomlanishi.
Ushbu standartlarda yo‘lovchilar va tovarlarni tashish iste’molchilar nuktai nazaridan hisobga olinadi, shuning uchun asosiy xususiyatlar va ko‘rsatkichlar transport xizmatlaridan foydalanuvchilarning ehtiyojlari va qiziqishlarini aks ettiradi. Foydalanuvchilarning ehtiyojlari va qiziqishlari, asosan, transport xizmati sifatini tashkil etadi.
Rivojlangan davlat standartlarida transport xizmatlarining sifati uchun ishlatiladigan atamalar quyidagi ta’riflarni o‘z ichiga oladi.
Transport xizmatining (xizmatining) sifat ko‘rsatkichi - uning sifatini tashkil etuvchi xizmatning (xizmatlarning) bir yoki bir nechta iste’mol xususiyatlarining miqdoriy ko‘rsatkichidir.
YUkni (bagajni) tashish xavfsizligi yukni (yukni) yo‘qotish, yo‘qotish, yo‘qotish va ifloslantirishsiz xizmat ko‘rsatadigan transport xizmatining tavsifidir.
Tovarlar (bagaj) etkazib berishning o‘z vaqtida bajarilishi - tovarlarni (bagajni) belgilangan muddatga yoki e’lon qilingan jadvalga muvofiq oxirgi manzilga etkazib beradigan transport xizmati tavsifi.
Transport xizmatining ishonchliligi - transport xizmati ko‘rsatuvchi xizmat ko‘rsatuvchi xizmatlarning o‘ziga xos xususiyatlari belgilangan muddatlarda va belgilangan miqdorda iste’molchilarga etkazib berish.
YUklarni etkazib berishning standart muddati tovarlarni etkazib berishning o‘z vaqtida amalga oshirilishi ko‘rsatkichi bo‘lib, transport xizmati ko‘rsatuvchisi tovarlarni iste’molchiga etkazib berishni kafolatlaydi.
Transport xizmatlari sifati (transport xizmatlari sifati) - yo‘lovchi, yuk tashish yoki transport ekspeditsiyasining tavsiflari, yo‘lovchilarning, yuklarni jo‘natuvchi va jo‘natuvchilarning tegishli transport va ish sharoitlariga mos kelishini belgilaydi.
Transport xizmatining sifat darajasi (transport xizmati darajasi) baholangan xizmatning sifat ko‘rsatkichlari qiymatlarini mos ko‘rsatkichlarning asosiy kiymatlari bilan taqqoslash asosida takdim etilayotgan transport xizmatlarining nisbatan tavsifi hisoblanadi.
Transport xizmatlari sifat tizimi - umumiy sifatni boshqarish (ISO 8402) ni amalga oshirishni ta’minlaydigan tashkiliy tuzilmalar, majburiyatlar, protseduralar, jarayonlar va resurslar majmui.
Sifatni boshkarish - sifat talablariga javob berish uchun ishlatiladigan operatsion usullar va tadbirlar (ISO 8402).
Sifat kafolati, rejalashtirilgan tadbirlar bilan bir qatorda, ularning bajarilishi samaradorligi (ISO 8402) bilan sifat sohasidagi faoliyat va natijalarning muvofiqligini aniqlash imkonini beruvchi tizimli va mustaqil tahlil hisoblanadi.
Sinf (sinf) - bu o‘xshash foydalanish uchun mo‘ljallangan xizmatlarning turli xil ehtiyojlarini hisobga olgan xususiyatlar yoki xususiyatlarga tegishli bo‘lgan toifadagi yoki sinfning ko‘rsatkichi (ISO 8402). Bu xizmat talablariga nazarda tutilgan yoki tan olingan farqni aks ettiradi.