Transkripsiya va transliteratsiya



Download 46,32 Kb.
bet1/7
Sana30.05.2022
Hajmi46,32 Kb.
#621028
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Dialektologiya. Ma'ruza-4.2022




4 - ma’ruza
TRANSKRIPSIYA VA TRANSLITERATSIYA

REJA:

  1. Transkripsiya haqida umumiy ma’lumot.

  2. Unli tovushlarda qo‘llanadigan transkripsion belgilar.

  3. Undosh tovushlarda qo‘llanadigan trankripsion belgilar.

  4. Diakritik belgilar.



Transkripsiya. Transkripsiya dialekt va shevalarda uchraydigan tovush-larning turli ko‘rinishlarini yozuvda ifodalash uchun qo‘llaydigan ma’lum belgilar tizimidir. Til tovushlarini aniq ifodalash uchun xizmat qilgan yozuv – transkripsiya (lotincha transc-cviptio- qayta yozish) deb ataladi.
Transkripsiya uchun u yoki bu xalq iste’molidagi lotin, rus, o‘zbek alfaviti kabi) traditsion alfavitdan o‘rni bilan ma’lum bir o‘zgarishlar kiritish orqali foydalaniladi. SHuning uchun ham transkripsiyada belgilar soni o‘ziga asos bo‘lgan alfavitdagi harflar sonidan ko‘p bo‘ladi.
Transkripsiya ikki xil bo‘ladi:
1.Xalqaro transkripsiya. Bu transkripsiya lotin alifbosiga asoslanadi.
2. Milliy transkripsiya. Bu har tilning amalda bo‘lgan yozuv tizimiga asoslanadi. O‘zbek shevalarini yozib olishda qo‘llanadigan transkripsion tizim professor V.V.Reshetov tomonidan ishlab chiqilgan va u rus alifbosi asosida o‘zbek grafikasiga asoslanadi, lekin o‘zbek dialektologlari garchand V.V.Reshetov transkripsiyasiga asoslansalar-da, shevalarni yozib olishda har doim ham unga to‘la rioya qilmaydilar, chunki shevalardagi tovushlarni belgilashda har bir tadqiqotchi ma’lum darajada erkinlikka erishishlariga ruxsat etiladi.
Transkripsiya til tarixini o‘rganishda ham qo‘llaniladi. Bunda yodgor-liklarda u yoki bu tovushning talaffuz me’yorini belgilash zaruriyatidan kelib chiqadi.
Transkripsiyaning fonetik transkripsiya, fonematik yoki fonolo-gik transkripsiya kabi turlari bor.
Ma’lum bir maqsad uchun turli sohalar bo‘yicha ishlatiladigan trans-kripsiyalarning aniqlik darajasi bir xil emas.
Lingvistik asarlar (qiyosiy va tarixiy grammatikalar, etimologik lug‘atlar, turli til matnlaridan namunalar va shu kabilar) ni nashr etganda transliteratsiyadan foydalanishsa ham, qardosh tillarning fonetikasi qiyos qilinganda, dialektologik ishlarda va dialektologiya fanida fonetik transkripsiyadan foydalaniladi. Xalq og‘zaki ijodiyoti yodgorliklarini nashr etganda mavjud alfavitdan foydalanilsa, bu yodgorliklar dialektal qimmatini yo‘qotadi. SHuning uchun ularning talaffuz xususiyatlarini mumkin qadar saqlash maqsadida fonetik transkripsiya qo‘llanadi.
Transkripsiya chet tili va ona tili orfoepiyasiga oid ishlarda ham keng qo‘llanadi.
Mohiyat jihatidan eng aniq transkripsiya fonetik transkripsiyadir. Bu transkripsiya umumiy va xususiy fonetika, shu qatori eksperimental fonetika yutuqlariga asoslanadi. Tillardagi nutq tovushlarini fonetik transkripsiya uchun tanlangan alfavit orqali ifoda qilib bo‘lmasa, boshqa tillar alfavitidan harflar olinadi yoki harflar yoniga, ustiga, ostiga, ichiga diakritik belgilar orttiriladi. Fonetik transkripsiyaning vazifasi – tilda mavjud bo‘lgan hamma tovushlarni yozuvda aks ettirishidir. Faqat fonemalarnigina hisobga olish uchun ishlatiladigan transkripsiya – fonologik transkripsiya deyiladi.

Download 46,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish