Transkripsiya va transliteratsiya

x’–x dan ko‘ra sayozrok, frikativ (sirg‘aluvchi) tovush.
q^x– chuqur til orqa, affrikat (qorishiq) tovush: k va x fonemalarini kam farq qiladigan shevalarda uchraydi.
h – bo‘g‘iz tovushi nemis tilidagi ch undoshi kabi talaffuz etiladi.
Diakritik belgilar va boshqa ifodalar. . - bir nuqta, : - ikki nuqta va :: - bir necha ikki nuqta belgidan keyin quyilib, unlining uzunligini ifodalaydi.
’– lenisg‘ ning yoniga quyilib (g‘’), talaffuzda portlashni ifodalaydi.
٬–asper, g ning yoniga qo‘yilib (g٬), spirantizatsiyani, ya’nishu tovushning sirg‘aluvchi ekanligini ifodalaydi.
َ' – akut, belgining o‘ng tomoniga qo‘yilib (l' )palatalizatsiya (yumshalish-ni) ko‘rsatadi.
X belgisi – konvergensiya (birlashish) hodisasini ko‘rsatish uchun tovushlar va formalar orasiga qo‘yiladi.
>belgisi – o‘tish hodisasini ko‘rsatadi. cach>chәch; c>ch; dep>dәp; e>ә
< belgisi – o‘zgarish hodisasini ko‘rsatadi. ilә// belgisi – tovushlarning almashinishi va ikki faktning parallel qo‘llanilishini ko‘rsatadi. –dәy//-dek
( ) qavs – shart bo‘lmagan, tushib qoladigan elementni ko‘rsatadi (gosh (t) tөr (t).
[ ] o‘rta qavs- umumiy matndan transkripsiya qilingan so‘zlarni ajratib ko‘rsatish uchun ishlatiladi.
~ kursiv – turli darajadagi kuchsizlanish va reduksiyani ko‘rsatadi. bilәk, tilәk, pыshыq, shira.
/ – bir shevadagi formalarning variantlarini ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi. -di/ -ti, -dы/ -tы.

Adabiyotlar:

1.Baskakov N.A. O proekte edinoy foneticheskoy transkripsii dlya tyurkskix yazkov. M.,1959.
2. Reshetov V.V. K voprosu o transkripsii (primenitel’no k osobennostyam uzbekskix narodnыx govorov). Uchenыe zapiski Tash GPI im. Nizami, vo‘p. 1. Tashkent 1947.
Takrorlash uchun savollar:

1. Transkripsiya deb nimaga ataladi?

2. Transliteratsiya deb nimaga ataladi?
3. Old qator unlilarni ifodalashda qaysi belgilar qo‘llanadi?
4. Orqa qator unlilarni ifodalashda qaysi belgilardan foydalaniladi?
5. Undoshlarni farqlashda qaysi harflar olinadi?
6. Diakritik belgilar deb nimaga aytiladi?