To’yingan uglevodorodlar (Alkanlar)

Olinishi

• 
  To’yingan uglevodorodlarni organik karbon kislotalarning natriyli yoki kaliyli tuzlarini o’yuvchi ishqorlar bilan qizdirish orqali ham olish mumkin (Kolbe reaksiyasi):
  
• 
  CH3COONa+NaOH=>CH4+Na2CO4 Bu reaksiya dekarboksillash reaksiyasi deyiladi.
  

Olinishi

• 
  To‘yingan uglevodorodlar fransuz kimyogari Adolf Vyurs (1855) reaksiyasi bo‘yicha galoidalkillarga natriy metalini ta’sir ettiririb olinadi:
  
• 
  CH3J+ 2Na+J -CH3 =>2NaJ+CH3 -CH3
  
• 
  Ikki molekula etil yodiddan butan,
  
• 
  Bir molekula metil yodid va bir molekula etil yodiddan propan olinadi.
  

Fizik xossalari

• 
  A. M. Butlerov nazariyasiga asosan moddalarning fizik xossalari ularning tarkibiga va tuzilishiga bog‘liq. Masalan, to‘yingan uglevodorodlarning fizik xossalari o‘zgarishini ularning gomologik qatorida ko‘rish mumkin.
  
• 
  Metan, etan, propan, butan va izobutanlar gaz,
  
• 
  Pentandan dekangacha suyuqlik bo‘lib,
  
• 
  Geksadekandan boshlab esa qattiq moddalardir. Molekula massasi ortishi bilan to‘yingan uglevodorodlarda suyuqlanish, qaynash temperaturalari va nisbiy zichligi oshib boradi.
  

Fizik xossalari

Fizik xossalari

• 
  Normal zanjirli uglevodorodlarning qaynash temperaturasi,ularning
  
• 
  izo- holati qaynash temperaturasidan yuqori bo‘ladi.
  
• 
  Masalan, n- pentan 36°C da qaynaydi,
  
• 
  Izopentan esa 28°C da,
  
• 
  ya’ni 8°C past temperaturada qaynaydi.
  

Fizik xossalari

Bog`lar orasidagi burchaklar 109.280 ga teng.

Uglerod atomlari ko`proq bo`lgan normal alkanlarning molekulalari zigzagsimon tuzilshga ega, bunda uglerod atomlari biroz chetlanish bilan bitta tekislikda joylashadi.

Fizik xossalari