Tovar asoslari Qimmatbaho metallar, energiya, don va tropik tovar bozorlarida qanday savdo qilish kerak

TA'MINLASH

So'nggi paytlarda tabiiy gazga bo'lgan talab yiliga 3 foizdan oshib borayotgan bo'lsa, taklif yiliga atigi 1 foizga oshib bormoqda. Boshqacha aytganda, tanqislik nafaqat neft bozorlarini, balki tabiiy gaz bozorini ham bezovta qilmoqda.

AQSh Energetika ma'muriyatining 2001 yildagi ma'lumotlariga ko'ra, AQShning tasdiqlangan tabiiy gaz zaxiralari 167 trillion kub futni (Tcf) tashkil etadi va jahon gaz zahiralarining 3,2 foizini tashkil qiladi. Amerika Qo'shma Shtatlari yiliga taxminan 22,8 Tcf tabiiy gaz iste'mol qiladi va 3,6 Tcf, asosan Kanadadan import qiladi.

CRB Commodity Yearbook 2005 ma'lumotlariga ko'ra, 2003 yilda AQShda jami tabiiy gaz qazib olish 24,243 milliard kub futgacha o'sdi, bu 2001 yilda ishlab chiqarilgan 24,501 milliard kub fut rekord darajadan biroz pastroq va o'tgan yilga nisbatan 1,1 foizga o'sdi. Texas eng katta gaz ishlab chiqargan. 2003 yilda AQSh ishlab chiqarishidagi ulush (26,4 foiz), undan keyin Oklaxoma (8,3 foiz), Nyu-Meksiko (7,7 foiz), Vayoming (7,5 foiz) va Luiziana (6,9 foiz).

84 ENERGIYADA SPEKULYATSIYA
Talab ortib borayotgan narxlar tufayli mahalliy ishlab chiqarishning keyingi o'sishi kutilmoqda. Yangi ishlab chiqarishning katta qismi quruqlikdagi manbalardan olinadi, ammo Meksika ko'rfazidagi ishlab chiqarish ham sezilarli darajada o'sishi kutilmoqda. Kanada importida ham sezilarli kengayish kutilmoqda.

1999 yilda butun dunyo iste'molining 25 foizini tashkil etgan bu mamlakatning tabiiy gazga bo'lgan katta ishtahasini qondirish uchun Qo'shma Shtatlar birinchi navbatda mahalliy ishlab chiqarishga tayanadi. Milliy neft kengashining hisob-kitoblariga ko'ra, 2002 yildagi ishlab chiqarish darajasiga ko'ra, Qo'shma Shtatlarda 75 yildan ortiq mahalliy ishlab chiqarishni qondirish uchun etarli tabiiy gaz mavjud.

Qo'shma Shtatlar quruq gaz va suyultirilgan gazni (LNG) ham import qiladi. Quruq gaz importi asosan Kanadadan keladi, Qo'shma Shtatlar esa LNGning asosiy qismini Trinidad va Tobago, Qatar va Jazoirdan oladi.

Dunyodagi eng yirik tabiiy gaz ishlab chiqaruvchilari AQSh va Rossiyadir. EIA ma'lumotlariga ko'ra, 2002 yilda Qo'shma Shtatlar 23,941 milliard kub fut, Rossiya esa 21,027 milliard kub fut tabiiy gaz ishlab chiqargan. Kanada keyingi eng yirik ishlab chiqaruvchi (7,786 milliard kub fut), undan keyin Jazoir (5,672 milliard kub fut) edi. Biroq, mamlakatlar o'rtasida tabiiy gaz importi boshqa energiya turlariga nisbatan cheklangan bo'lib, vaziyat o'zgarishi kutilmoqda. Hozirgi vaqtda jahon neft qazib olishning qariyb 50 foizi mamlakat chegaralarini kesib o'tadi, bu esa dunyodagi tabiiy gazning atigi 16 foizini tashkil qiladi.

AQSh tabiiy gaz bozori 1978 yildagi Tabiiy gaz siyosati to'g'risidagi qonun kuchga kirganidan so'ng sezilarli o'zgarishlarga duch keldi, bu quduqlar narxlarini nazoratdan chiqarish orqali tabiiy gazning davlatlararo bozor savdosini tartibga solishga yordam berdi. (Nizom iste'molchilarni himoya qilish va adolatli narxlarda etarli ta'minotni ta'minlash uchun mo'ljallangan edi; lekin 1970-yillarning o'rtalariga kelib, tartibga solish ishlamay qoldi va o'tkir tanqislik yuzaga keldi.) Tabiiy gaz siyosati to'g'risidagi qonun kuchga kirganidan so'ng, Federal energiya Tartibga solish komissiyasi gaz quvurlarini uchinchi shaxslar uchun tashishni rag'batlantirish qoidalarini amalga oshirdi. Birgalikda bu ikki qadam neft yetkazib berishning yangi o'sishini rag'batlantirdi, raqobatni kuchaytirdi, spot bozor operatsiyalarini kengaytirdi va oxir-oqibat tabiiy gaz fyucherslari savdosining boshlanishiga olib keldi.

SAVDO

Tabiiy gaz bozorlarini tartibga solishning bekor qilinishi narx xavfi va raqobatni ishlab chiqaruvchi va sotuvchi darajasidan tabiiy gazning haqiqiy chakana xaridorlarigacha tushirdi. Amerika Qo'shma Shtatlarining ba'zi hududlarida uy egalari uzoq muddatli shartnomalardan foydalanish orqali joriy gaz narxini ushlab turishlari mumkin.