|
NIMA YAXSHI-YU, NIMA YOMON?
ODOBLI BO‘LISH OSONMI?
Anvar Obidjon
I
Mittigina, quvnoqqina, yebto‘ymasgina bir Sichqon
-
cha bor ekan. U suyukli onajonisi bilan birga qishloq-
dagi eng baland, eng ko‘rkam uyning kovagida yashar
ekan. Bir kuni onajonisi to‘lpoq Sichqonchaning burniga
burnini ishqab erkalatibdi-da:
– Mana, tiling ancha burrolashib, tashqariga o‘zing
chiqib o‘ynasang o‘ynagudek kattagina bo‘lib qolding,
endi sal esingni yig‘ib ol, odobli bo‘l, – deb nasihat
qilibdi.
– Esim-ku joyida, chunki qaysi ovqat shirinligini yax
-
shi bilaman, – debdi Sichqoncha o‘zini o‘zi maqtab. –
Ammo odobli ko‘rinish uchun nimalar qilishim ke rak,
oyijonim?
– Kichkintoylarning odo bi, birinchi navbatda, qanday
salom berishidan bilinadi, – deya javob qaytaribdi ona-
jonisi. – O‘zingdan kattaroqlar
-
ni uchratganda, chiroyli jilmayib:
«Assalomu alaykum», – desang,
ular ham senga ochiq yuz bilan
boqib: «Vaalaykum assalom», –
deyishadi. Keyin ichlarida: «Ni
-
hoyatda odobli ekan, ota-onasiga
ming rahmat», – deb havas qili
-
shadi. Buni esh itib, Sichqoncha-
ning zavqi jo‘shib ketibdi. Qoyil
-
108
maqom salom berib, birovlardan tezroq rahmat eshitgisi
kelibdi-yu, shosha-pisha tashqariga yo‘l olibdi.
Kovakdan chiqiboq, unga chaqchayganicha tikilib tur
-
gan bo‘g‘irsoqsimon Mushukka duch kelibdi. Sichqoncha
shum baroqqa jilmayib qarab: «Assalomu alaykum, Mi
-
yovpochcha!» – degan ekan, uning ko‘zidagi yovuzlik
birdaniga so‘nibdi va sal tamshanib qo‘yib: «Vaalaykum
assalomuv-v... Umring uzoq bo‘lsin. O‘taver», debdi.
Birinchi duo dan ko‘ngli tog‘dek ko‘tarilgan Sichqoncha
quvonchdan irg‘ishlab-irg‘ishlab borayotganida, oldidan
sersoqol qari Echki chiqib qolibdi.
– Assalomu alaykum, Echkivoy buva! – deb oldingi
o‘ng oyog‘ini ko‘ksiga bosibdi Sichqoncha.
– Me-e, vaalaykum assalom, – deya qiroat bilan
alik olibdi Echki. – Kam bo‘lma, bo‘tam. Otangga rah
-
mat. Agar qorning och bo‘lsa, kel, manavi dumbul ning
chetidan ozgina kemirib ol.
Yosh-u keksa o‘rtasida qandaydir tenglik, o‘zaro
mehr-oqibat, bir-biriga yaxshilik tilash holatini yuzaga
keltiruvchi «salom-alik» Sich qonchaga yoqib qolibdi. U
tobora ko‘nglini yashnatib, yangidan yangi tanishlar ort
-
tirish, samimiy chehralarni ko‘proq ko‘rish orzusida ol-
dinga qarab boraveribdi.
1. Sichqonchaga onasi odobli bo‘lish haqida nima deb
nasihat qildi?
2. Shum baroq bilan Echkivoylar Sichqonchani nima
uchun maqtab qo‘ydi?
II
Makkapoya tugab, uvatdagi o‘tloqqa chiqib kelga-
nida o‘siq sho‘ralar orasida kosasiga berkinvolib uxla-
yotgan Toshbaqaga ko‘zi tushibdi. Sichqoncha zarracha
109
ikkilanmay, o‘sha shirali ovozda: «Assalomu alaykum,
Toshbaqa tog‘a!» – debdi. Toshbaqa esa uyg‘onmabdi.
Sich qoncha Toshbaqaning boshi qaysi tomondaligini
bilolmay, kosaning tevaragida uch-to‘rt marta aylanib
chiqibdi. Oxiri tavakkaliga bir tarafda turib olib: «Assa
-
lomu alayku-u-m, Toshbaqa tog‘a! Qachon alik olasiz?
Yuragim g‘ash bo‘p ketyapti, tog‘ajon!» – deya xuddi
eshikni qoqqandek Toshbaqaning kosasini taqira-tuqur
mushtlab javrayveribdi. Bir payt Toshbaqa kosaning na-
rigi yog‘idan boshini chiqarib, uyqusiraganicha vaysab
beribdi:
– Obbo-o, bu dunyoda tinchroq joy qolmabdi shekilli...
Hov, kim u hadeb salom berayotgan?
Sho‘rlik Sich qoncha xijolat bo‘lib, lip etganicha o‘zini
o‘tlarning bag‘riga uribdi. Yalanglikka yetib boriboq,
zo‘r tomoshaning ustidan chiqib qolibdi. Shu hovlida
yashov chi To‘rtko‘z qo‘shni Olapar bilan suyak uchun
jang olib borayotgan ekan.
Sichqoncha ularga yaqinroq borib, yoqimtoy tovush
-
da: «Assalomu alaykum, pahlavon To‘rtko‘z!» – debdi.
Itlar unga parvo qilmay, jangni davom ettirishibdi. Sich-
qoncha ham bo‘sh kelmabdi, changga belangan ko‘yi
ularning atrofida pirillab, goh u yoqdan, goh bu yoq-
dan baqirib-chaqirib salom beraveribdi.
Shunda To‘rtko‘z Olaparning yelkasidan tishlab uzoq
-
roqqa otib yuboribdi-da, to dushmani o‘zini o‘nglab ol
-
guncha, orada Sichqonchaga o‘qrayib: «Vov alaykum!
Ko‘ngling tinchidimi? Qutuldimmi? Bor, yo‘qol endi», –
deb irillabdi, so‘ng qaytadan olishuvga kirishibdi.
Kutilmagan bunday sovuq muomaladan Sichqoncha
dong qotib qolibdi, keyin to‘satdan xo‘rligi kelib, yura
-
gi to‘liqib ketibdi. Yum-yum yig‘laganicha ortga qaytibdi.
110
Yarim yo‘lda yana Echkiga to‘qnash kelibdi. Echki bu
yig‘i-sig‘ining sababini eshitgach debdi:
– Xafa bo‘lma, bo‘tam. Keyingi safar qulayroq
vaqtda uchrashib qolsang, ular salomingga albatta
alik olishadi, sendan xursand bo‘lishadi, maqtashadi.
O‘zgalarga birinchi bo‘lib salom berish juda xosiyatli
narsa. Ammo salomlashish shart bo‘lmagan vaziyatlar
ham uchrab turadi. Ota-onang yumushlardan bo‘shab,
xotirjamroq
turgan
chog‘da,
buni sekin so‘rab bilib olsang
zarar qilmaydi.
«O‘zgalarga salom berish
shart bo‘lmagan holatlar ham
bo‘lar ekanmi?» – deb o‘ylab
qolibdi Sichqoncha.
1. Matndan Sichqonchaning salomiga Toshbaqa va
To‘rtko‘zlarning javobini topib o‘qing.
2. Qari Echki salomlashish odobi to‘g‘risida Sichqoncha
-
ga qanday maslahat berdi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
