Тошкент вилояти, Қуйичирчқ туман прокуратураси Мавзу

2. Терроризмни молиялаштиришга қарши курашиш тизими ва унинг аҳамияти
Терроризм бу зўравонлик мафкураси асосида аҳолини қўрқитиш ва (ёки) ноқонуний зўравонлик ҳаракатларининг бошқа шакллари билан давлат органлари, маҳаллий ҳокимият органлари ёки халқаро ташкилотларнинг қарорлар қабул қилишига таъсир қилиш амалиётидир.
Терроризм ХХИ асрнинг кўплаб талофатларга олиб келган ҳодисаларига сабаб бўлаётган ва “аср балоси” дея эътироф этилаётган ҳодисалар сифатида намоён бўлмоқда. Қўпорувчилик ва таҳдид амалиётларини амалга оширишда биринчи навбатда ташкилотчиларнинг моддий таъминланганлиги ва натижада эришиши мумкин бўлган моддий манфаатлар бирлашиб инсонлар ва жамият тузумларига катта хавф туғдиради. Бундай ҳаракатларни амалга ошириш учун аввалдан режалаштирилган ва молиялаштирилган дастурлар талаб этилади. Шундай ҳолатларда терроризмни молиялаштириш тушунчаси намоён бўлади ва бу албатта хуфиёна ҳолда амалга оширилади.
Террор ташкилотлари активларининг шаклланиши стратегик даражада амалга оширилади, бунда йирик хайрия жамғармалари жалб қилиниши ва жуда катта миқдордаги пул маблағлари ўтказилиши мумкин.
Тактик ёки тезкор даражада амалга ошириладиган айрим террорчилик ҳаракатларини молиялаштириш билан, ўтказиб юборилган суммалар нисбатан оз, аммо шу билан бирга, уларнинг манбалари, юқорида қайд этилган активлардир.
Терроризмни молиялаштиришга қарши кураш бўйича мутахассисларнинг фикрича, террорчилик фаолиятини амалга оширувчи субЪектлар, хусусан, қуйидаги молиявий мақсад ва вазифалардир:
1) тегишли радикал машқларни тарғиб қилиш харажатлари, шу жумладан тегишли ўқув юртларини молиялаштириш, ташвиқот материалларини нашр этиш ва тарқатиш ва ҳоказоларни тўлаш;
2) террорчилик ташкилотлари (хайрия жамғармалари, ахборот агентликлари ва бошқалар) манфаатларини ифода этувчи ҳуқуқий тузилмаларни юритиш;
3) давлат тузилмаларига кириш (порахўрлик, ёллаш);
4) террористик ташкилотларга аъзо бўлмаган мутахассислар ва мансабдор шахсларнинг хизматлари учун ҳақ тўлаш;
5) жангариларни ўқитиш, шу жумладан уларни ёллаш, ўқув лагерларини таъминлашни молиялаштириш;
6) террорчиларнинг "уйқу камералари" нинг жанговар тайёргарлигини яратиш ва таъминлаш;
7) террорчилик ҳаракатини амалга ошириш воситаларини (қурол, ўқ-дорилар, портловчи моддалар ва бошқалар) сотиб олиш ва ишлаб чиқариш;
8) террорчилик актларини бевосита тайёрлаш (разведка, алоқа ва транспорт воситаларини сотиб олиш ва бошқалар) харажатлари;
9) террорчилик операцияларининг бевосита иштирокчиларига мукофотлар тўлаш;
10) ҳалок бўлган террористларнинг оила аъзоларига компенсация тўлаш.
Юқоридаги барча вазифалар, албатта, ўзаро боғлиқ ва уларнинг ечими марказий равишда амалга оширилмаса ҳам, террорчилик ташкилотлари ўз ҳаракатларини тайёрлаш ва амалга оширишнинг барча босқичларида етарлича маблағсиз иш олиб боролмаслиги аниқ.
Террористик тузилмаларни яратиш ва сақлаш учун сарфланадиган умумий харажатлар жуда катта бўлиб, улар алоҳида террорчилик ҳаракатларининг қийматидан бир неча баравар юқори. Мисол учун, ҳисоб-китобларга кўра, Ал-Қоида халқаро террористик ташкилотининг фаолияти учун йилига 40 миллион доллар талаб қилинади.
Террористик тузилмалар ва улар билан боғлиқ шахсларнинг йиллик оборотида террорчилик фаолиятининг тарқалишининг умумий кўламини ҳисобга олсак, бу миллиардлаб долларни ташкил этади.
Террор ташкилотлари фаолияти учун зарур бўлган пуллар турли манбалардан келиб чиқиши ва жиноий ҳам, бутунлай қонуний келиб чиқиши ҳам характерлидир.
Терроризмни молиялаштириш учун пул топишнинг энг тезкор усуллари бу мол-мулкни йирик миқдорда ўғирлаш (эксприация), рекетлик, пулни ўғирлаш, гиёҳванд моддалар ва қурол савдоси, ноқонуний миграция ва одам савдоси. Етарли маблағ бўлмаса, террорчи гуруҳларни қурол-яроғ билан таъминлаш ва жиҳозлаш, асосан, қурол-яроғ ва автомашиналар, бошқа транспорт воситаларини ўғирлаш жойларида рейдлар ўтказиш орқали, умумий жиноятлар асосида амалга оширилади. Террористик ташкилотларнинг ҳажми ва тузилиши ҳар хил бўлиши мумкин: уларнинг энг каттасида бошқарув органлари давлатни бошқариш учун ишлатилганларга ўхшайди, кичик террор ташкилотлари эса умуман юқори бошқарув органларига эга эмас ва ўз фаолиятини мустақил равишда тартибга солади.
Молиялаштиришга бўлган эҳтиёж тўғридан-тўғри террористик ташкилотларнинг ҳажмига боғлиқ бўлиб, бу ташкилотлар ўртасида ҳар хил бўлади. Молиялаш нафақат аниқ террористик операцияларни амалга ошириш учун, балки террорчилик ташкилотини ривожлантириш, унинг ҳозирги фаолиятини таъминлаш ва келажакда террорчилик фаолиятини давом эттириш учун шарт-шароитларни яратиш учун ҳам зарурдир.
Ҳақиқий террорчилик операцияларини ўтказиш харажатлари, этказилган зарар билан солиштирганда жуда оздир. Дарҳақиқат катта харажатлар бутун террорчилик ташкилоти ёки алоҳида бўлинманинг доимий фаолияти, янги аъзоларни ёллаш, режалаштириш ва моддий-техник таъминот билан боғлиқ. Халқаро террористик тармоқларнинг ишлашини таъминлаш ва уларнинг мақсадларига эришиш учун яхши ривожланган инфратузилма зарур. Бундай инфратузилмани яратиш, терроризм мафкурасини тарғиб қилиш ва террорчилик ташкилотлари учун қопқоқ бўлиб хизмат қилувчи қонуний фаолиятни молиялаштириш учун катта маблаг ъкерак. Террористлар ўзгарувчан шароитларга муваффақиятли мослашмоқда ва молиялаштиришга бўлган эҳтиёжларини қондиришнинг янги усулларини топмоқдалар. Бунинг учун маблағларнинг қонуний манбалари, жумладан хайрия ташкилотлари ва қонуний бизнеслар, шунингдек террорчиларнинг ўзлари тақдим этган маблағлардан фойдаланилади. Керакли маблағни олиш учун террорчилар майда жиноятлардан у
юшган фирибгарлик, гиёҳванд моддалар контрабандаси, терроризмни қўллаб-қувватловчи давлатлардан пул олиш, қонуний жиҳатдан ночор давлатлар ва террорчилик ташкилотлари хавфсиз бўлган ҳудудда пул ишлаш каби турли хил ва миқёсдаги жиноий фаолият билан шуғулланишади.
Террористлар сизнинг арсеналингизда сизга бир ташкилот ичида ҳам, турли тузилмалар ўртасида ҳам, шу жумладан молия сектори орқали, нақд пул ташувчи воситалар орқали, савдо тизими орқали товарларни ташиш орқали пул маблағларини ўтказишга имкон берадиган кўплаб воситаларга эга. Хайрия ташкилотлари ва пул ўтказмаларининг алтернатив тизимлари терроризм ташкилотлари томонидан терроризмни молиялаштириш учун мўлжалланган маблағларни яшириш учун ҳам ишлатилади. Террор ташкилотларига хос бўлган мослашувчанлик ва алтернатив эчимларни топиш қобилияти шуни кўрсатадики, бугунги кунда маблағларни ўтказишда мавжуд бўлган ҳар қандай усул мутлақо хавфсиз эмас.
Террористлар маблағларни йўналтириш учун фойдаланадиган каналларни тўсиб қўйиш улар учун жиддий тўсиқлар яратади, уларнинг имкониятларини чеклайди ва ўз режаларини амалга оширишга тўсқинлик қилади. Бунинг учун молиявий тизимни жиноий ҳаракатлардан ҳимоя қилишнинг тизимли воситалари, шунингдек, аксилтеррор идоралари томонидан тақдим этилган разведка асосида киритилган иқтисодий санкциялар талаб этилади. Ушбу ҳужжатда биз молиявий воситалар ва терроризмга қарши кураш ўртасидаги боғлиқликларни батафсил кўриб чиқамиз: агар молиявий маълумотлар разведка маълумотлари билан биргаликда ишлатилса, расмийларнинг террорчилик фаолиятини аниқлаш ва тергов қилиш бўйича олиб бораётган ҳаракатларининг самарадорлиги сезиларли даражада ошади.
Уюшган жиноятчилик ва терроризмнинг мақсадлари турлича, аммо уларга эришишда кўп ўхшашликлар мавжуд. Террорчи ва оддий жиноятчининг фарқи шундаки, бири ўғирлик сиёсат учун, иккинчиси эса фойда учун содир этилади.
Г.Э. Швайтсер, масалан: «Уюшган жиноятчилик ва терроризм ўртасидаги тафовутлар тезда йўқолиб бормоқда. Баъзи террористик ва жиноий ташкилотлар ўзларининг ноқонуний фаолиятларида бир хил глобал инфратузилмаларга таянмоқдалар, кучайган давлатлардаги ҳукумат тузилмалари ва қонунларида худди шу "бузилишлар" дан фойдаланмоқдалар ва ортиб бораётган фойда улушини олишга интилмоқдалар. гиёҳванд моддалар савдоси ва бошқа жиноятлардан. "
Террористлар жиноий даромадларни яшириш учун пул ювиш учун ишлатиладиган усул ва механизмлардан фойдаланишлари табиий ҳол. Терроризмни молиялаштириш манбалари ва каналларини яшириш, маблағларнинг келиб чиқиши жиноий ёки қонуний бўлишидан қатъий назар муҳимдир.
Маблағларни олиб кириш манбалари ва каналларини сир тутиш улардан террорчилик ҳаракатлари ва ташкилотларини янада молиялаштириш учун фойдаланишга имкон беради.
Терроризмни молиялаштиришда, пул ювиш жараёнида бўлгани каби, пулнинг келиб чиқиши ва унинг мақсади ўртасидаги боғлиқликни яшириш керак.
Молиявий воситачилар ва пулни легаллаштириш бўйича хизматлар кўрсатишга ихтисослашган бошқа шахслар улар томонидан жиноий йўл билан топилган пулларнинг келиб чиқиши манбалари ва мақсадлари тўғрисида ҳеч нарса билишлари мумкин эмас ва уюшган жиноий гуруҳларга ҳам, террористик ташкилотларга ҳам хизмат қилишлари мумкин. Шунга кўра, бундай жиноятларнинг типологияси кўп жиҳатдан ўхшашдир.
Шу билан бирга, агар қонуний воситалар орқали олинган маблағлар терроризмни молиялаштириш учун ишлатилса (масалан, тегишли хайрия ташкилотлари орқали), юқорида тавсифланганидан ташқари, аниқлаш жуда қийин бўлган схемалар ва усуллардан фойдаланиш мумкин (шу жумладан ушбу босқичда жиноий фаолият билан аниқ алоқа аломатлари йўқлиги сабабли).
Терроризмни халқаро ҳуқуқ асосида молиялаштириш каби ҳодиса биринчи марта 1994 йилда БМТ Декларациясида қайд этилган. Шундай қилиб, Халқаро терроризмни йўқ қилиш чоралари тўғрисидаги декларация (Бош Ассамблеянинг 1994 йил 9 декабрдаги 49/60 резолюцияси билан тасдиқланган) "террорчилик фаолиятини ташкиллаштириш, қўзғаш, рағбатлантириш, амалга ошириш, молиялаштириш, рағбатлантириш ёки унга тоқат қилишдан тийилиш ва тегишли чораларни қабул қилиш мажбуриятини ўз ичига олган. террористик базалар ёки ўқув лагерлари ёки уларни тайёрлаш ёки ташкил этиш учун уларнинг ҳудудларидан фойдаланилмаслигини таъминлаш бўйича амалий чоралар бошқа давлатлар ёки уларнинг фуқароларига қарши қаратилган террорчилик ҳаракатлари. "
1996 йилда Ассамблея (Бош Ассамблеянинг 1996 йил 17 декабрдаги 51/210 резолюциясининг 3-бандининг (ф) кичик хатбошиси) барча давлатларни “тегишли ички чора-тадбирлар ёрдамида террорчилар ва терроризм ташкилотларини молиялаштиришнинг олдини олиш ва уларга қарши курашиш чораларини кўришга” чақирди. бундай молиялаш тўғридан-тўғри ёки билвосита, шунингдек, хайрия, ижтимоий ёки маданий мақсадларни кўзлайдиган ёки даъво қиладиган ёки тақиқланган шаклда қатнашадиган ташкилотлар орқали амалга оширилади. "Қуролларни ноқонуний олиб ўтиш, гиёҳванд моддалар контрабандаси ва товламачилик, шу жумладан террорчилик фаолиятини молиялаштириш учун одамлардан фойдаланиш каби фаолият".
Бош ассамблеянинг 1997 йил 15 декабрдаги 52/165-сонли резолюциясида Ассамблея, шу жумладан, 1996 йил 17 декабрдаги 51/210 резолюциясида белгиланган чора-тадбирларни кўриб чиқишга чақирди.
Бош Ассамблеянинг 1998 йил 8 декабрдаги 53/108-сонли резолюцияси билан Ассамблеянинг 1996 йил 17 декабрдаги 51/210 резолюцияси билан тузилган Махсус қўмита мавжуд халқаро ҳужжатларни тегишли равишда тўлдирадиган, терроризмни молиялаштиришга қарши халқаро конвенция лойиҳасини ишлаб чиқиши тўғрисида қарор қабул қилди.
Терроризмни молиялаштиришга қарши кураш тўғрисидаги халқаро конвенциянинг 2-моддасида қандай ҳаракатлар жиноий молиялаштириш сифатида кўриб чиқилиши кераклиги белгилаб қўйилган.
БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Терроризмга қарши кураш тўғрисидаги 1373-сонли резолюцияси (2001 йил 28 центябрда қабул қилинган), давлатлар халқаро ҳамкорликка қўшимча равишда, барча қонуний воситалардан фойдаланган ҳолда, ўз ҳудудларида олдини олиш ва олдини олиш учун қўшимча чоралар кўриш зарурлигини тан олади. террорчилик актлари,
1. Барча давлатлар:
а) террорчилик ҳаракатларини молиялаштиришнинг олдини олиш ва уларга йўл қўймаслик;
б) фуқароларни ёки уларнинг ҳудудида терроризм актларини амалга ошириш учун бундай маблағлардан фойдаланиш ниятида ёки улардан фойдаланилишини билган ҳолда пул маблағларини атайлаб бериш ёки йиғиш, ҳар қандай усул билан тўғридан-тўғри ёки билвосита, криминаллаштириш;
в) террорчилик ҳаракатларини содир этган ёки содир этишга уринган, террорчилик актларини амалга оширишда иштирок этган ёки уларнинг содир этилишига кўмаклашаётган шахсларнинг маблағлари ва бошқа молиявий активлари ёки иқтисодий манбаларини дарҳол тўсиб қўйиш; бундай шахсларнинг бевосита ёки билвосита эгалигидаги ёки назоратидаги ташкилотлар, шунингдек бундай шахслар ва ташкилотлар номидан ёки уларнинг кўрсатмаси бўйича иш олиб борадиган шахслар ва ташкилотлар, шу жумладан тўғридан-тўғри ёки билвосита эгалик қилинган ёки сотиб олинган мол-мулк орқали олинган маблағлар. бундай шахслар ва уларга алоқадор шахслар назорати остидаги ташкилотлар;
д) ўз фуқароларига ёки унинг ҳудудидаги ҳар қандай шахсларга ва ташкилотларга бирон-бир маблағ, молия активлари ёки иқтисодий ресурсларни ёки молиявий ёки бошқа тегишли хизматларни терроризм актларини содир этган ёки содир этишга уринган ёки уларга ёрдам бераётган шахсларнинг манфаатларига бевосита ёки билвосита фойдаланишни тақиқлаш. ёки бундай шахсларнинг бевосита ёки билвосита эгалигидаги ёки назоратидаги ташкилотлар, шунингдек уларнинг номидан ёки уларнинг кўрсатмаси бўйича иш юритаётган шахслар ва ташкилотларда уларнинг комиссияларида иштирок этиш;
2. Шунингдек, барча давлатлар:
а) террорчилик ҳаракатларида иштирок этган ташкилотлар ёки шахсларга, шу жумладан террорчилик гуруҳлари аъзоларини ёллаш ва террорчиларга қурол этказиб бериш каналларини йўқ қилиш орқали фаол ёки пассив бўлган ҳар қандай ёрдамни кўрсатмаслик;
б) террорчилик ҳаракатларини молиялаштирган, режалаштирган, қўллаб-қувватлаган ёки уни содир этган ёки бошпана берганларга бошпана беришдан бош тортиш;
д) террорчилик ҳаракатларини молиялаштирадиган, режалаштирадиган, ёрдам берадиган ёки уни амалга оширадиганларнинг ўз ҳудудларидан бошқа давлатларга ёки уларнинг фуқароларига қарши ишлатилишининг олдини олиш;
э) террорчилик ҳаракатларини молиялаштириш, режалаштириш, тайёрлаш ёки содир этишда ёки террорчилик ҳаракатларини қўллаб-қувватлашда иштирок этаётган ҳар қандай шахснинг жиноий жавобгарликка тортилишини таъминлаш.