Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika insituti

2.2 Metalning turmushda va iqtisodiyot tarmoqlardagi ahamiyati,ishlab chiqaishdagi ahamiyati

Kompleks tarzdagi ishlarni bajarishda ayrim mehnat malakalariga ega bo’lgan guruh a'zolari metall qirqish stanoklarida bajariladigan detallarni tayyorlash bilan shugullanishlari mumkin. Bu esa katta kursda mexanika ustaxonasida olib boriladigan ishlarga zamin yaratadi. O‘lchаsh vа rеjаlаsh аsbоblаri. Yasaladigan dеtalning chizmadagi shakli va o‘lchamlarini rеjalash asbоblari yordamida zagоtоvkaga ko‘chirishdan ibоrat chilangarlik ish jarayoni rеjalash dеb aytiladi.

Yupqa listli mеtallarni rеjalashda quyidagi asbоblardan fоydalaniladi: kеrnеr, chizg‘ich, masshtabli chizg‘ich, 90°li burchaklik, rеjalash sirkuli

Metal qotishmalari
Qotishma kamida bittasi metall boʻlgan ikki yoki undan koʻp unsurlarning qattiq aralashmasidir. Qotishma metall xossalariga ega boʻlgani bilan, tarkibidagi moddalardan farq qiladi.Bir metalldan yasalgan qotishma shu metall xossalarini yaxshilaydi. Masalan, poʻlat uning asosiy masalligʻi - temirdan mustahkamroqdir. Odatda qotishmalar ularning masalliqlarini eritib, aralashtirish natijasida hosil qilinadi. Qotishmalar mashinasozlik, kemasozlik, aviatsiya va qurilish sanoatlarida qoʻllaniladi. Metall qotishmalarning turlari haqida gap ketganda, ularni tashkil etuvchi elementlardan tashqari, ularni kristalli tuzilishiga qarab farqlash uchun elektron mikroskopda o'rganish kerak.Shunday qilib, metall qotishmalarning kristalli tuzilishiga va ularni hosil qilish mexanizmiga ko'ra ikki turi mavjud: almashtirish qotishmalari va interstitsiallar.

O'zgartirish qotishmalari
Ushbu qotishmalar qotishma hosil qilish uchun qotishma moddasining atomlari (asosiy metall bilan birikadigan modda) birlamchi metall atomlarini almashtiradigan qotishmalardir.



Dars ishlanma

Mavzu: Texnologiya darslarida chilangarlik ishlarini o’rgatish