Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
Адабиётлар 
 
1.
 
https://stat.uz/images/uploads/docs/qurilish_yanvar_dekabr_uz.p
df Мурожаат санаси 08.04.2021
  
2.
 
https://lex.uz/docs/4207834 Мурожаат санаси 05.02.2020 
3.
 
https://stat.uz/uploads/docs/yalpi_ichki_maxsulot_uz_sen.pdf 
Мурожаат санаси 31.10.2020 
Qobulov J.R. (Toshkent davlat transport universiteti.,
t.f.n., professor v.b., Yuk transport tizimlari kafedrasi mudiri) 
Xayrullaev D.M. (Toshkent davlat transport universiteti.,
magistratura talabasi) 
 
“YO‘LREFTRANS” AJ FAOLIYATI VA VAGONLARNI 
TO‘XTAB TURISHINI ME’YORINI BAJARMAGANLIK 
UCHUN JAVOBGARLIK MEYORLARI VA TARIFLARI 
“Yo‘lRefTrans” Aksiyadorlik Jamiyati davlat mulkchilik shaklida 
tashkil topgan bo‘lib, “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiya-
tinig boshqarma yo‘nalishlaridan birga kiradi. 
“Yo‘lRefTrans” AJda halqaro sifat menejmenti ishga tushurilgan 
va ISO 9001-2008 tizimi talablari bo‘yicha hujjatlar rasmiylashtirilib, 

---

914 
tez aynidigan oziq ovqatlarni saqlash va tashish refrejerator bo‘linmalari 
ishga kiritilgan va xizmat sifatlari oshirilgan. 
“Yo‘RegTrans” AJning asosiy hizmat ko‘rstish yo‘nalishlaridan 
bu, MDX va Boltiq bo‘yi davlatlariga tez aynidigan maxsulotlarni 
izotermik bo‘linmalarda harorat darajasini nazorat qilib yetkazib berish. 
Izotermik vagon bo‘linmalar birnchi navbatda tez aynidigan (meva 
va sabzavotla, poliz ekinlari va boshqa maxsulotlar) haroratini bir 
maromda saqlash kerak bo‘lgan maxsulotlarni tashishga ishlatiladi. 
“Yo‘lRefTrans” AJ quyidagi hizmatlarni ham ko‘rsatadi: 
- MDX davlatlari hududlari bo‘lab yuklarni tashish; 
- mijozlarning talab-hohishi bilan yuk ortishga 4-tali yuk vagonlari 
va qisqartirilgan (uzaytirilgan) refrijirator bo‘linmalari vagonlarini 
yuklashga tayorlab berish; 
- kelishuvga asosan refrejerator bo‘linmalarini o‘tkazishni nazorat 
ostiga olish va mijozlarni xabardor qilib borish; 
- vagonlarning yuklarini belgilangan manziliga kuzatib borish; 
- O‘zbekiston hududi bo‘yilab (mijozlar bilan kelishuv asosida) 
izotermik vagonlarda yuklarni tashish bo‘yicha eng kam tarif stafkalarini 
taqdim etish; 
Yuk jo‘natuvchilarga Toshkent-tovarniy, To‘qimachi, Jomboy, 
Samarqand bekatlarida to‘htab turish joylarida elektr-ta’minoti bo‘yicha 
maxsus sharoitlar tashkil qilingan. Yangiyo‘l bekatining to‘htab turish 
joyida ham refrejerator bo‘linmalarini elektr-ta’minoti bo‘yicha ishlar 
olib borilmoqda. 
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan bekatlarda yuk ortish mayonchalari, 
yoritish uskunalari va avtomobil yo‘laklari tayorlab qo‘yilgan. 
Imtiyozli tariflar: 
- MDX davlatlarida, Gruziya, Estoniya Respublikasi va Latviya 
Respublikalarida yetishtirilib chiqarilgan barra mevalar va poliz ekin-
larini tashishda va temir yo‘llar tarifi kelishuviga a’zo temir yo‘l bekat-
lardan yuborilgan refrejerator bo‘linmalariga tarif bo‘yicha 0,6 
koefitsenti qo‘llaniladi; 
- 0,85 koefitsenti, beshta yuk vagoni va bitta dizel-genirator 
refrejirator bo‘linmalarida qo‘llaniladi; 
-refrejirator vagonlarida eksportga tashilayotgan tez aynidigan 
maxsulotlar “O‘TY” AJ yo‘nalishi bo‘yicha 100 km dan ortiq masofaga 
0,75 koefitsenti qo‘llaniladi.

---

915 
Sanoat-temir yo‘l transporti tariflari hisob-kitobi asosiga ularni 
haqiqiy zarur mehnat va moddiy-texnika resurslariga xarajatlarga asos-
langanlik tamoyili qo‘yiladi. Qatnov turlariga ko‘ra tariflar to‘g‘ridan-
to‘g‘ri temir yo‘l, aralash holda (boshqa transport turlari ishtirokida) va 
xalqaro qatnovlar uchun belgilanadi. 
Harakatning tezligiga bog‘liq holda katta yoki yo‘lovchi poezdlari 
tarkibida yuk tezligi bilan tashish uchun turli xil tariflar belgilangan. 
Yuk tezligi – bu tarkiblarni yo‘lda qayta shakllantirish bilan, “yashil 
ko‘cha” harakati taqdim qilinmaydigan oddiy tezlik. Katta tezlikda 
qimmatbaho va tez buziladigan yuklar yuk tarkiblarida “yashil ko‘cha” 
bo‘ylab; shuningdek yo‘lovchi poezdlarining bagaj yoki yuk vagonlarida 
tashiladi. 
Bazaviy preyskurantga temir yo‘l va mijoz o‘rtasida tuzilgan 
shartnomada belgilanadigan qo‘shimcha haq evaziga ko‘rsatiladigan 
xizmatlar kirmaydi. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJning ichki va xal-
qaro (shu jumladan tranzit) yuk tashish uchun respublika temir yo‘llari 
tarif siyosatini taqdim qiluvchi hujjatlari hisob-kitob uchun asos bo‘lib 
xizmat qiladi. Bu hujjatlar bilan tanishish uchun ularni kompaniyaning 
rasmiy saytidan yuklab olish mumkin. Biroq oxirgi hisob-kitob uchun 
baribir mutaxassislarga murojaat qilish zarur. 
Temir yo‘l shoxobcha yo‘liga temir yo‘lining lokomotivida xizmat 
ko‘rsatilganida, aniqlangan ortish va tushirish muddati ushbu shoxobcha 
yo‘l uchun vagonlarni to‘xtab turish me’yori (quyida to‘xtab turish 
me’yori deb yuritiladi) sifatida belgilanadi. Temir yo‘li shoxobcha 
yo‘liga temir yo‘lining lokomotivida xizmat ko‘rsatilganida vagonlarni 
to‘xtab turish vaqti, vagonlarni ortish yoki tushirish joyiga haqiqiy olib 
kirib berilgan paytdan boshlab toki vagonlarni olib chiqishga tayyorligi 
haqida stansiya tashkilotdan yoki jismoniy shaxsdan xabar olgan payt-
gacha hisoblanadi.Tashkilot yoki jismoniy shaxslar tasarrufidagi temir 
yo‘l shoxobcha yo‘liga shoxobcha egasining lokomotivida xizmat ko‘r-
satilganida, aniqlangan vagonlarning aylanish muddati muayyan temir 
yo‘l shoxobcha yo‘liga me’yor sifatida belgilanadi, lekin amliyotda bu 
me’yor vagonlarning aylanish muddati deb yuritiladi. Temir yo‘li 
shoxobcha yo‘liga shoxobcha yo‘l egasining lokomotivida xizmat 
ko‘rsatilganida vagonlarni to‘xtab turish vaqti, vagonlarni chiqarib 
qo‘yiladigan yo‘lda temir yo‘li topshirgan paytidan boshlab toki ushbu 
yo‘lda shu vagonlarni qabul qilib olgan paytgacha hisoblanadi.Temir 
yo‘l shoxobcha yo‘lida vagonlarni bo‘lgan (turgan, yurgan va h.k.) vaqti 

---

916 
nomerli usulda hisob qilinadi. Vagonlarni olib kirib berish va olib 
chiqish qaydnomasi stansiyaning tovar idorasida GU-45 shakildagi 
qabul qiluvchi topshiruvchi esdaligi (quyida esdalik deb yuritiladi) 
asosida tuziladi (yuk ishlari katta hajmlarda bo‘lganida aslicha varoq 
asosida ham tuzish mumkin). 
Vagonlarni olib kirib berish va olib chiqish qaydnomasini uch nus-
xada tuziladi: birinchi va ikkinchi nusxalar tegishli “Tashish xujjatlarini 
qayta ishlash bo‘yicha Texnologik Markaz (TexPD)” ga taqdim etiladi, 
uchinchi nusxa esa tashkilotga yoki jismoniy shaxsga beriladi. TexPD 
qaydnomasini qayta ishlagandan so‘ng ikkini nusxasini stansiyaga 
qaytarib yuboradi. Agar stansiyada qabul qiluvchi topshiruvchi esdaligi 
yuritilsa, vagonlarni olib kirib berish va olib chiqish qaydnomasini har 
kuni stansiyaning va tashkilotning vakili, jismoniy shaxs imzolashlari 
kerak. Qabul qiluvchi topshiruvchi esdaligi yuritilmaydigan stansiyalar-
da vagonlarni olib kirib berish va olib chiqish qaydnomasini stansiya-
ning va tashkilotning vakili, jismoniy shaxs vagonlarni topshirish 
paytida imzolashlari kerak[1]. 
Stansiya tarafidan qaydnomani katta tovar kassiri, u bo‘lmagan 
joyda stansiya boshlig‘i yoki uning movuni imzolaydilar. Tashkilot 
tomonidan qaydnomani tashkilotning rahbari va bosh (katta) hisobchisi 
imzolagan va muhir bilan tasdiqlangan ishonchnoma bo‘yicha tashkilot-
ning vakolatli xizmatchisi imzolaydi. Tashkilot vakili qaydnomada 
ko‘rsatilgan ma’lumotlardan norozi bo‘lgan taqdirda ham qaydnomani 
imzolashi kerak va unda o‘z mulohazali fikrlarini yozib qo‘yadi. 
Temir yo‘l shoxobcha yo‘lida vagonlarni to‘xtab turishini hisobga 
olish va vagonlarni belgilangan muddatlaridan ziyod to‘xtab turish 
uchun jarimalarni hisobash universal vagonlar bo‘yicha, maxsus 
vagonlar va izotermik vagonlar bo‘yicha vagonlarni olib kirib berish va 
olib chiqish qaydnomasi bo‘yicha alohida amalga oshiriladi. 
Yuk oluvchilar o‘z vaqtida yuklarni tushirib olmaganliklari va ta-
shib ketmaganliklari sababli temir yo‘lining mintaqaviy bo‘linmasi 
boshlig‘i temir yo‘l stansiyada yoki temir yo‘l shoxobcha yo‘llarida 
belgilangan muddatlaridan 24 soatdan ziyod ushlanib qolingan vagon-
larning to‘xtab turishi uchun jarimani ikki karra miqdorida oshirish 
huquqiga ega bo‘ladilar[1].
Oshirilgan jarima bu haqida stansiyada e’lon osib qo‘yilganidan 
keyin 24 soatdan so‘ng amalga kiritiladi. 24 soatdan ziyod ushlanib 
qolingan vagonlarning to‘xtab turishi uchun oshirilgan jarima yukni 

---

917 
tushirish uchun vagonlarni belgilangan muddatidan ziyod to‘xtab 
turishining birinchi soatidan boshlab hisoblanadi. 
“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ raisining 06.12.07 y. № 403-N 
buyrug‘iga [3] asosan 1-yanvar 2008 yil soat 00 dan e’tiboran temir yo‘l 
stansiyalarida yoki temir yo‘l shoxobcha yo‘llarida yuk oluvchilarning 
vostialarida yuklarni tushirish uchun olib kirib berilgan MDH va Boltiq-
bo‘yi davlatlari temir yo‘l ma’muriyatlarining tasarrufidagi vagonlarni 
belgilangan normativ muddatlardan 24 soatdan ortiq to‘xtab turishlari 
uchun jarima sanksiyalarining summalarini ustma hisoblash 10 koeffit-
sientidan foydalanib amalga oshiriladi [2].