Toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy pedagogika fakulteti

Sezgining klassifikatsiyasi.

Sezgilarni 3 ta katta sinfga ajratish mumkin. Bular introtseptiv(organizmdagi sezgilar), propriotseptiv sezgilar (harakatdagi organlar sezgisi), eksterotseptiv sezgilar (tashqi dunyodan kelayotgan sezgilar)dir.

Introretseptiv sezgilar

Hamma ichki organlarda tomir devorlari, oshqozon devorlarida sezuvchan to‘qimalar joylashgan, ular har bir holatlarga javob beradilar, bu to‘qimalardan biri esa bosimga javob beradi. Har qanday ichki organlarning holatlari boshqariladi bunda introretseptorlarning o‘rni katta. Bu to‘qimalarning qo‘zg‘alishi anglangan sezgilarni aniqligini ko‘rsatmaydi. Sechenov ularni «qorong‘u sezgilar» « deb nomlab, tashqi dunyodan ajratuvchi deb atagan. Bu qorong‘u sezgilar so‘z orqali ifodalanmaydigan sezgilarni beradi. Ba’zi bir tadqiqotchilar komfort yoki diskomfort tushunchasini beradi deb e’tirof etishadi. Bu sezgilar emotsional xarakterga ega, bular organizmning holatlarini aks ettiradi.

Bu sezgilarning organizm uchun o‘rni kattadir. Bu sezgilar mayl va ehtiyojlarni ham tug‘diradi. Ochlik, chanqov, havo yetishmasligi va boshqalar, bu sezgilar biologik mayl va ehtiyojlarning asosi deb hisoblanadi. Bizning qornimiz ochsa, ovqatlanamiz, chanqasak, chanqovni qondiramiz. Bu sezgilarni murakkab reflektor jarayoni desak, mubolag‘a bo‘lmaydi, bularning natijasida esa ehtiyojlar qondiriladi.

Amerikalik fiziolog olim Kennon introretseptor funksiyalarni o‘zlashtirish maqsadida gemostazis tushunchasini kiritgan, gemostazis organizmda qaytadigan muvozanat holatini bildiradi. Gemostazis introretseptor signallarning shakllanishi orqali vujudga keladi.

Introretseptorlarning ishi reflektor jarayonlarining ichki organizmlardagi asosiy jarayoni hisoblanadi, ular qat’iy muvozanat yoki gemostazisni saqlab turadi.