Toshkent tibbiyot akademiyasi termiz filiali

 (sinoslos). 
Uzluksiz birikishda suyaklar deyarli harakatsiz boiadi, harakat boiganda

---

ham u nihoyatda chegaralangan b Iadi.
Suyaklar rtasidagi biriktiruvchi t qimaiarning joylashishi va ularning
birlashish usullari har xii boiishi mumkin.
Sindesmoz
 (syndesmosis)
birlashma. Suyaklarning tolali biriktiruvchi
t qima yordamida birlashishi.
Agar biriktiruvchi t qima suyaklararo hosil boigan katta b shliqni
t ldirib tursa, bunday t qimalar suyaklararo parda
 (membrane interossea)
deb
yuritiladi. Rularga bilak, tirsak hamda katta va kichik boldir suyaklari orasidagi
76
DBrda kiradi. Agar oraliq biriktiruvchi t qima tutam shaklda b lsa, bular fibroz
hoylamchali
 (ligamentum)
deb ataladi. Ayrim boylamchalar elastik tolali
l (|imalardan iborat b lib, tutamlar hosil qilib joylashadi va sariq boylamlar
Uynmeniiimflave)
deb yuritiladi. Bosh skeletining ayrim suyaklari bir-biri bilan
UOhli tkir simtalar yordamida nihoyatda zich va mustahdam tutashib, choklar
mlura)
hosil qiladi. Bunday birlashmalar orasida nozik oraliq biriktiruvchi
l qimalardan tashkil topgan parda yotadi.
Suyak chetlarining birikishi shakliga k ra uch xil choklar uchraydi:
• Tishsimon choklar
 (sntwa serrata).
Yonma-yon joylashgan ikkita
Miynk tishsimon simtalarining biri ikkinchisinikiga sib kirib hosil qilgan
BlOklari. Bunday choklarga kallaning tepa suyaklari orasidagi choklami misol
l||||b olamiz.
• Tangachali choklar
 (sutura sgnamoza).
Bir suyak tangachasi chetining
hnidagi ikkinchi bir suyak tangachasi cheti ustiga sib ketishidan hosil b lgan
llrlkish tangachali chok deb yuritiladi. Masalan, chakka suyagi bilan tepa suyak
OMsidagi choklar.
• Silliq yoki tekis choklar
 (sutara plana).
Ikkita cheti tekis suyaklarning
•Irlkishidan hosil b ladigan choklarga silliq choklar deyiladi. Masalan, yuz
lliynklari orasidagi choklar.
Bir suyakning ikkinchi bir suyak orasidagi xuddi mix qoqilganidek kirib
liilnshishiga tish alveola birikishi deyiladi. Bunda fibroz t qima tutamlarining
lolnchalari har qaysi tishga tushadigan bosim y nalishiga qarab turlicha
joylashgan b Iadi.
Sinxondrozbirlashma
 (articulatio cartilaginea).
Skelet suyaklarining
lo|;'ay t qimalari vositasida birlashishi. Sinxondroz birikishda suyaklar harakati
Dloha chegaralangan b lib, b in qisman hosil qilib, yana z holiga kelib
inushi xususiyatiga ega. To ay t qima qatlamining yupqa-qalinligiga qarab
hiinikatlar ham har xil b ladi. T qima qalin b lganda harakat k prdq b ladi.
Suyaklar to aylar (gialin yoki tolali to ay) turiga qarab ikki xil birikadi.
• Sinxondroz-tolali to ay vositasida birikish. Bunday birikish kuchli
hoxanik bosim sodir b ladigan joylarda uchraydi. Masalan, umurtqa tanalari
1'ltasidagi birlashishlar. Tolali to ay zining eziluvchanlik xususiyati bilan
Hltiurtqa po onasidagi kuchli mexanik harakatlarga moslashgan.
• Sinxondroz-gialin to ay vositasida birikish, ya'ni birinchi
DOVur alarning t sh suyagi bilan birikishi.

---

Sinxondroz doimiy va vaqtincha b lishi mumkin. Doimiy, ya'ni odam
iiiiiiining oxirigacha saqlanadigan sinxondrozni tashkil qiluvchi birlashishga
i hnkka suyagi tishsimon qismining ponasimon suyak hanida piramida bilan ensa
Miiynk orasidagi birikishlar kiradi.
Vaqtincha yoki ma'lum yoshgacha saqlanadigan birlashma keyinchalik
llnostoz birikishga ayianib ketadi. Masalan epifiz bilan metafiz orali idagi
Inxondroz, yoki uchta suyakdan tashkil topgan oyoq kamari suyaklarining
77 
birlashishi. Vaqtincha sinxondroz odatda skelet suyaklari rivojining ikkinchi
bosqichi hisoblanadi. Organizmda shunday sinxondrozlar uchraydiki, ular
birbiriga yaqin tur-gan ikkita suyak rtasini t Idirgan to ay ichida tirqish
boiib, unda suyuq modda uchraydi. Masalan, ikki qov suyagining q shilgan
joyi (simfiz). Bunday birlashmalar harakatsiz yoki kam harakat b lsa ham,
ularda haqiqiy b inning ba'zi elementlari (b shliq, suyuqlik) b Iadi. Ayrim
hpllarda b inlarning reduksiyaga uchrashi natijasida simfiz teskari holda
shakllanishi mumkin, ya'ni harakatchan b indan harakatsiz b in
shakllanadi. Masafan, ayrim umurtqaiilarda bir nechta umurtqa tanalarining
b in yuzalaridan qochishi natijasida ingachka tirqish hosil b ladi.
Harakatchan birikmalar (b inlar)
Harakatchan birikmalar (diartroz) deb suyaklarning biri ikkinchisi bilan
rtada b shliq hosil qilib birikishiga aytiladi. Bular b inlar