Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

5.RAZVEDKA 
 JANGDA RAZVEDKANI O„RNI VA ROLI 
Razvedka
- 
jangovar ta’minotning asosiy turi bo‘lib.U komandir va shtab 
faoliyatida dushman hamda jangovar harakatlar olib borish lozim bo‘lgan 
hududdagi joy haqida ma’lumotlarni qo‘lga kiritish maqsadida vaziyatning har 
qanday sharoitlarida olib boriladi. 
Barcha razvedka faoliyatini ikki guruhga «harbiy» va «aqliy» razvedkaga 
ajratish mumkin. Bunday ajratish shartli bo„lib har ikkisi bir biriga bog„liq, 
ko„pincha o„zaro chatishadi. Biroq bu fanni o„rganish uchun alohida bo„limlarga 
bo„lish maqsadga muvofiq bo„ladi. 
Harbiy razvedka
-harbiy harakatlar sharoitida razvedka tadbirlarni o„tkazish 
(ko„proq front ortida), razvedkachiga bir talay talablar qo„yilib aqliy razvedka olib 
borishi majburiy emas: zamonaviy qurollardan foydalana bilish, niqoblash 
texnikasi, portlovchi moddalar va portlovchi vositalarni qo„llash, harbiy 
topografiya, aviatsiyani yo„naltirish va hokazo. Razvedkachi istalgan daqiqada 
kuch jihatdan ustun bo„lgan dushman bilan jang olib borishga, diversiya 
(qo„poruv) o„tkazishga va boshqa kuch ishlatish aksiyalarini amalga oshirishga 
majbur bo„lishi mumkin.
Aqliy razvedka 
- uchun kuch ishlatish usullari ikkinchi darajali ahamiyatga 
ega. Bu erda birinchi darajada maxsus texnik vositalarni va psixologik usullarni 
qo„llash chiqadi. Bunday razvedka jangovar harakatlar olib borilayotgan 
hududlardan uzoqda amalga oshiriladi. 
Uning uslubiy xususiyati odamlarni yollash, 
agentlarni kiritish, ayg„oqchilik (shpionaj), qo„riqlanayotgan ob‟ektlarga yashirincha 
kirish, maxfiy ma‟lumotlarni olish, poylash, yashirincha tinglash va h.k.
Bevosita jangda qatnashayotgan qism, bo„linmalarning kuch va vositalari 
bilan jangni ta‟minlash manfaatida razvedka erda, havoda, dengizda va koinotda 
olib boriladi hamda qo„shni, hakorlikdagi razvedka organlarining qo„lga kiritilgan 
va ayniqsa yuqori qo„mondonlikni ma‟lumotlari keng qo„llaniladi. Boshqacha qilib 
aytganda jang olib borishga tayyorgarlik va uni muvoffaqiyatli olib borish 
manfaatida harbiy razvedkaning hamma turlari ishtirok etadi. Shu sababli 

---

258 
razvedkaning jangdagi o„rni va rolini to„g„ri tushunish uchun uning tizimini yaqqol 
tasavvur etish darkor.
Harbiy razvedka barcha darajadagi harbiy qo„mondonlikni tadbirlari bo„lib 
ehtimoliy yoki harakatlanayotgan dushman to„g„risida shuningdek siyosiy, diniy, 
iqtisodiy va ilmiy-texnik xarakterga ega bo„lgan ma‟lumotlarni yig„ish va o„rganib 
chiqish talab etiladi. 
Harbiy razvedka o„z faoliyatidan va bajariladigan vazifalaridan kelib chiqib 
uchta tarkibiy qismga strategik, tezkor (operativ) va taktik razvedkaga bo„linadi.
Harbiy razvedkaning hamma tarkibiy qismi bir-birlari bilan chambarchas bog„liq.