Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Kimiyoviy kuyishlar: 
kislotalar, ishqorlar, og‘ir metall tuzlari, fosfor. 
Kimyoviy vositalarning ta’siri.
Kislota va og‘ir metall tuzlari teridan suvni so‘rib 
oladi va oqsillarni koaguliyasiya qiladi. Natijada koagulyasion nekroz paydo 
bo‘ladi. Pustloq hosil bo‘lishi tezlashadi. Ishqorlar to‘qimadan suvni so‘rib olishi 
va oqsillarni parchalashi bilan kollikvatsion nekroz keltirib chiqaradi. Natijada 
ko‘p miqdorda toksik mahsulotlar hosil bo‘ladi va intoksikatsiya rivojlanadi. 
Fosfor va porox bilan kuyish.
Kuyish jarohatlari chuqur bo‘ladi, chunki teriga 
tushishi bilan yonishi davom etadi. Chuqur kuyishlar va nekrozlar. 2-3 kundan 

---

194 
keyin og‘ir intoksikatsiya rivojlanadi. Sariqlik va anuriya bilan birgalikda o‘tkir 
jigar-buyrak etishmovchiligi kelib chiqishi mumkin. 
Kimyoviy kuyishlarda birinchi yordam.
Suv bilan yuvish 5-10 daqiqa davomida. 
Kislota ta’sir etgan joyga 2% natriy bikorbonat aralashmasi bilan ishlov berish. 
Ishqorlar bilan kuyganda 1-2% uksus, limon kislotalari bilan ishlov berish. Fosfor 
bilan kuyganda 5% mis kuporosi, 0,1-0,2% kaliy permanganat aralashmasi bilan 
ishlov berish. 
 
Elektrotravma 
Organizmni elektr toki yoki chaqmoq bilan shikastlanishi elektrotravma 
deyiladi. Ta’sir og‘irligini tok kuchi, kuchlanish va ta’sir etish vaqti hal etadi. 
Elektr toki ta’sirida to‘qima termik, ximik, mexanik o‘zgarishlarga uchraydi (81-
rasm). 
81-rasm. Elektr toki ta’sirida shikastlanish 
Sanoat qishloq xo‘jaligida va kundalik hayotda elektrlashtirishni ko‘p qo‘llash 
elektr tokidan shikastlanishlar sonnini ko‘paytirib yubordi. Elektr simlarining 
ikkala qutubini ushlaganda tokdan shikastlanish ro‘yobga keladi, bu boshqa 
kuyishlardan farq qiladi. Elektr tokining ta’sir qilishi uning kuchiga, kuchlanishi va 
ta’sir davomliligiga bog‘liq bo‘ladi. Elektr tokining turi (doimiy, o‘zgarib turuvchi, 
uch fazali) unchalik ahamiyatga ega emas. Mahalliy tok (220 V, 40-60 Gs/s) 
doimiy tokdan xavfliroq. U tok bilan kontaktda bo‘lganda organizmda qarshilik 

---

195 
paydo qildiradi. Terining qarshiligi qancha kam bo‘lsa, tok ta’siri shunchalik 
chuqur va xavfli bo‘ladi. 
Elektrotravma klinik manzarasi mahalliy 
va 
umumiy
belgilardan iborat. Mahalliy 
belgilari: o‘lchamlari 2-3 mm keladigan jigarrang sarg‘ish va kulrang jarohatlarni 
aniqlanadi. Umumiy belgilari: mushaklarni tonik qisqarishi, tonik falajlik. 
Engil 
darajalarda
bemorlar qo‘rquvni his etadilar, qisqa muddatga hushdan ketadilar. 
So‘ngra bosh aylanish, holsizlik bo‘ladi. 
O‘rtacha og‘irlikda shok
klinik 
manzarasi, nafas olishni to‘xtashi, hushni yo‘qotish, yurak qorinchalari 
fibrillyasiyasi. 
Og‘ir shikastlanish
o‘lim bilan tugaydi.
 
Elektrotravmada birinchi yordam. 
Birinchi navbatda bemorni ta’sir etayotgan 
tokdan ajratish kerak (shaxsiy texnik xavfsizlik qoidalariga rioya qilgan holda). 
Erkin nafas olish yo‘qligida o‘pkani suniy ventilyasiyasini qilish (og‘izdan og‘izga 
yoki og‘izdan burunga). Yurak faoliyati to‘xtaganda yurakni bilvosita uqalash, dori 
darmonlarni yuborish va kislorod berish. Qorinchalar fibrillyasiyasida –