|
Differensial diagnostika.
O’tkir appenditsit kasalligining differensial
diagnostikasida barcha kasalliklarni 5 guruhga bo’linadi:
1.
Qorin bo’shlig’i a’zolarining o’tkir kasalliklari bilan: me’da va 12
barmoqli ichak yarasi kasalligi xuruji yoki asoratlari; o’tkir xoletsistitning ba’zi
turlari, o’tkir pankreatit, o’tkir enterit, terminal ileit (Kron kasalligi), kolit, gastrit,
o’tkir ichak tutilishi, o’tkir toksikoinfeksiyalar, tifoparatifoz infeksiya, Mekkel
divertikulining yallig’lanishi, gemorragik kapillyarotoksikoz (Shenleyn-Genox
kasalligi) va boshqalar.
2.
Kichik chanoq bo’shlig’i a’zolari kasalliklari bilan: ayollar jinsiy
a’zolarining o’tkir, xuruj qilgan surunkali yallig’lanishlari va asorat-lari,
bachadondan tashqari homiladorlik, ayollar jinsiy a’zolarining xavfsiz va xavfli
o’smalari va boshqalar.
3.
Qorin orti qismida joylashgan a’zolar kasalliklari
bilan – buyrak sanchig’i,
o’tkir va surunkali piyelonefrit, siydik-tosh kasalligi, sistit, o’tkir, surunkali
glomerulonefrit va boshqalar.
4.
Plevra bo’shlig’i a’zolari kasalliklari
bilan – o’ng tomonlama eksudativ
plevrit va pnevmoniyaning ba’zi turlari, o’pka tuberkulezi va boshqalar.
5.
Yurak va qon tomir kasalliklari
bilan – yurak miokardi infarkti-ning
abdominal turi va boshqalar.
O’tkir appenditsitning atipik kechishi.
Yallig’lanishga uchragan Chuvalchangsimon o’simta retrotsekal joylashganda
o’tkir appenditsit kasalligi, aksariyat hollarda tipik (xos) klinik manzarasi aniq
yuzaga chiqqan holda o’tadi. Og’riqlar odatda, o’ng yonbosh sohasida paydo
304
bo’lib, keyinchalik o’ng chov sohasiga va son sohasiga irradiatsiya qiladi (beradi).
O’simtaning ko’richak orqasida joylashganligi hisobiga bemorlarda mushak
taranglanishi belgisi, hatto gangrenoz o’simtada ham umuman namoyon
bo’lmaydi. Pti uchburchagida og’riq qayd qilinadi. Pasternatskiy simptomi musbat
bo’lishi mumkin. Yallig’lanish jarayoniga qorin orqasidagi kletchatkaning tortilishi
oqibatida siydikda ko’pincha eritrotsitlar topiladi va dizurik hodisalar bilan o’tishi
mumkin. O’ng oyoqning bukilgan kontrakturasi kabi belgilar bilan o’tadi va oyoq
yozilganda Pti uchburchagi sohasida og’riq qayd qilinadi (Koup simptomi).
Chuvalchangsimon o’simta chanoqda joylashganda ham o’tkir appenditsit
klinik manzarasi atipik holatda o’tadi. Odatda, og’riq unchalik ifodalanmagan,
asosan qov ustida bo’ladi, dizurik hodisalar bilan o’tadi. Aksariyat hollarda, ich
ketish, tenezmlar kuzatiladi, mushaklarning himoya taranglanishi ham ba’zan
ifodalangan bo’ladi. Chuvalchangsimon o’simta kichik chanoqda joylashganda
rektal va vaginal tekshirish Duglas kengligida og’riq va infil’tratni aniqlashga
yordam berib, o’tkir appenditsit diagnostikasida katta ahamiyatga ega bo’ladi.
Chaqaloqlar hayotining birinchi yillarida o’tkir appenditsit kasalligi kamdan
kam hollarda uchraydi va uning yuzaga kelishida quyidagi faktorlar sabab bo’ladi:
Ko’richak va Chuvalchangsimon o’simta shaklining konussimon bo’lishi va
uning tarkibidagi moddalar evakuatsiyasini tezlashishi;
O’simta limfoid apparatining yaxshi rivojlanmaganligi;
Ovqatlanish hususiyatlariga ko’ra (odatda bu yoshda bolalar dag’al ozuqa
iste’mol qilmaydi).
Biroq, o’tkir appenditsit kasalligi yosh bolalarning barcha yoshida kuzatilishi
mumkin. Bolalik yoshida o’tkir appenditsit kasalligining kechishi, ular
Chuvalchangsimon o’simtasida destruktiv jaroyonlarning tez va shiddat Bilan
rivojlanishidan ko’pincha peritonit asorati kelib chiqadi. Klinik manzarasida esa,
asosan quyidagi simptomlar: o’qtin-o’qtin og’riq bo’lishi, ko’p marta qayt qilish,
ich ketish ustunlik qiladi. Tana harorati ko’pincha yuqori (39-40°S) darajalarga
ko’tariladi va og’ir intoksikatsiya belgilari bilan ifodalangan bo’ladi. Kasallik
305
ko’pincha shiddat bilan kechadi, ba’zan esa o’tkir zaharlanish yoki o’tkir
gastroenterit klinik manzarasiga o’xshab ketadi.
Keksalarda Chuvalchangsimon o’simta, odatda atrofiyaga yoki sklerotik
o’zgarishlarga uchraydi, uning hajmi kichrayadi, limfoid apparatining
xususiyatlari yo’qoladi. Bunga keksa bemorlarda bo’ladigan areaktiv holat ham
inobatga olinsa, ularda o’tkir appenditsit kasalligi klinik kechuvining birmuncha
sust o’tishi tushunarli bo’ladi. Keksa bemorlarni qorindagi og’riq kamroq bezovta
qiladi, mushaklarning himoya taranglashuvi belgisi deyarli bo’lmaydi, qorin
pardasining ta’sirlanishi sust yuzaga chiqqadi yoki umuman bo’lmaydi, ba’zan
gangrenoz appenditsitda ham aniqlanmaydi. Tana harorati normal yoki subfebril.
Leykotsitlar miqdori oz darajada oshgan, leykotsi-tar formulaning chapga
surilishi ham kam sezilarli darajada qayd etiladi.
Demak, yoshi ulug’ va keksa bemorlarda o’tkir appenditsit anchagina farq
bilan o’tadi va Chuvalchangsimon o’simta tomirlarining sklerozi natijasida, uning
destruksiyasi birmuncha tezroq rivojlanadi. Bemorlar ko’pincha klinikaga
kechikkan muddatlarda, asoratlar rivojlanib bo’lgandan keyingina keltiri-ladilar.
Homilador ayollarda o’tkir appenditsit kasalligining klinik kechuvi
homiladorlikning birinchi yarmi mobaynida odatdagi (tipik) kechuvdan deyarli
farq qilmaydi. Homiladorlikning ikkinchi yarmida esa, xomilasi bor bachadonning
kattalashgani, yuqori va yon taraflanga kengayganligi hisobiga, umuman qorin
bo’shlig’i a’zolarining, jumladan ko’richak va Chuvalchangsimon o’simtaning
yuqoriga surilishi kuzatiladi va shu sababli kasallikning klinik kechishi anchayin
o’zgaradi. Og’riqlar o’ng yonbosh sohasidan yuqoriroqda joylashgan bo’lishi
mumkin. Bachadon kattalashganligi sababli
Sitkovskiy, Bartom’ye-Mixel’son,
Rovzing simptomlari yaxshi aniqlanmasligi yoki manfiy bo’lishi mumkin.
Aksariyat homilador ayolarda o’tkir appenditsit kasalligi tez va shiddat bilan
rivojlanib, odatdagidan ilgariroq asoratlarga olib kelishi mumkin. Shu sababli,
homilador ayollarda o’tkir appenditsit kasalligi belgilari qayd etilganda, barvaqtroq
jarrohlik amaliyotini o’tkazish zarur bo’ladi. Albatta, bu bemorlar amaliyot
jaroyonida va undan keyingi davrda ginekolog nazoratida bo’lib, xomilani saqlab
306
qolish (xavf solayotgan bola tashlash) uchun barcha chora-tadbirlar qo’llanilishi
lozim bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
