Тошкент тиббиёт академияси юқумли ва болалар юқумли касалликлари кафедраси

А Р А Л А Ш Т О Ш М А Л А Р

МЕНИНГОКОККЦЕМИЯ

Менингококкцемия ўткир, кутилмаганда бошланади. Тошма касаллик бошлангач 5–6 соатдан сўнг тоша бошлайди.

Тошма геморрагик характерга эга бўлади ва нуқтасимондан 5 – 10 см ли қон қуйилишлар кузатилади. Кўпинча тошмалар юлдузсимон бўлади, пайпаслаганда қўлга қаттиқроқ бўлиб туюлади, теридан бўртиб - чиқиб туради. Айрим ҳолларда тошмалар розеолоз, розеолоз - пустулёз, камдан – кам ҳолларда везикулёз бўлиши мумкин. Тошмалар бир вақтда тошмаганликлари учун ҳар хил рангга эга бўлади. Менингококкцемияда тошмалар думба соҳасида, сонда, кўзнинг оқ пардасида, қовоғида, юзда, қўл ва оёқда жойлашади. Агарда тошмалар некрозга учрамаса ўзидан из қолдирмай ўчиб кетади. Некрозга учраса чандиқ ҳосил бўлади.
Менингококкцемияда беморнинг бўғинлари ҳам жароҳатлани­ши ёки менингококкцемия менингит билан бирга кечиши мумкин.

ИНФЕКЦИОН МОНОНУКЛЕОЗ

Инфекцион мононуклеоз касаллигида кўпи билан 18 – 20% ҳол­ларда терига тошмалар тошади. Тошмалар асосан касалликнинг биринчи ҳафтасида интоксикацион белгилар яхши ривожланган даврда намоён бўлади. Тошмалар хилма хил (скарлатинадагидек, қизилчадагига ўхшаш, қизамиқдагидек, розеолоз, петехиал) бўлиши мумкин. Тошмалар кўпинча 1–2 кун, гоҳида 4–5 кун, геморрагик характерда бўлса ундан ҳам кўпроқ кун сақланиши мумккин. Инфекцион мононуклеоз ташхисини қўйишдаги асосий белгилар:

1. Интоксикация белгилари;
2. Лимфа тугунларининг жароҳатланиши – лимфаденопатия;
3. Ангина;
4. Гепаторенал синдроми;
5. Гематологик ўзгаришлар (лейкоцитоз, лимфоцитоз ва
атипик мононуклеар хужайраларнинг бўлиши);
6.Айрим ҳолларда тери ва шиллиқ қаватнинг сарғайиши;

И Ч Т Е Р Л А М А

Ич терлама типик кечганда касаллининг 8 – 9 кунлари, ҳозирги замон вариантида яъни ўткир ёки ярим ўткир бошланса касалликнинг 4 кунлари беморнинг терисига 3-77 % ҳолларда тошмалар тошади. Теридаги ўзгаришлар ҳар хил характерда бўлади. Касалликнинг бошланишида тери оқиш, қуруқ, пайпаслаганда иссиқ туюлади. Терлаш соғайиш даврида кузатилади.

Тошма асосан розеолоз характерда бўлади, тери устига бироз бўртиб чиққани кўринади, босиб кўрганда ўчади бармоқ олинса яна пайдо бўлади. Тошма асосан қорин соҳасида, кўкрак кафасининг пастки ва ён қисмида, курак ўртасида кузатилади. Ич терлама касаллигида тошмалар бир неча кун давомида кетма–кет тошаверади. Тошма тошиши тана ҳарорати пасайгандан сўнг тўхтайди. Паратифларда тошмалар кўпроқ бўлади. Ташхис қўйишда эпиданамнез, касаллик тарихий баёни, умумий кўрувдан олинган маълумотлар: температура эгри чизиғи, флугиноз тил, брадикардия, дикротия, ижобий Падалка белгиси, бошланишдаги ич кетишнинг тезда қабзият билан алмашиб метеоризм кузатилиши, жигарнинг катталашиши, қуруқ йўтал, ўпкада қуруқ ҳамда гоҳида нам хириллашларни эшитилиши, периферик қонда лейкопения, нисбий лимфоцитоз, анэозинофилия, гемокультура, копрокультура, уринокультура ва Видал реакциясининг натижаларига қараб ташхис қўйилади.

ЭПИДЕМИК ТОШМАЛИ ТИФ

Эпидемик тошмали тиф - трансмиссив инфекция туркумига киради. Асосан бит чаққанда, теридаги дефект ва Провачека риккетсия орқали инсон организмига тушади ва касаллик бошланади. Касаллик даврий кечиши билан характерланади. Кли­ник кечишида тўрт давр ажратилади:

1. 
   Яширин давр;
   
2. 
   Бошланғич даври;
   
3. 
   Авж олган даври;
   
4. 
   Соғайиш даври;
   

Эпидемик тошмали терлама ўткир бошланади. Беморнинг эти увишиб ҳарорати кўтарилади, боши қаттиқ оғрийди, уйқуси бузилади, мушаклари қақшаб оғрийди. бемор эйфория ҳолатида бўлиб кўп гапиради, алоқ – чалоқ қўрқинчли тушлар кўради. У безовта ва тажанг бўлади, 3–4 кун ўтгач беморнинг ҳарорати 39– 40°С гача кўтарилади. Беморнинг юз кўзлари қизаради. Киари-Авцина, Розенберг, Говоров – Годелье чимчилаш, тасма белгилари ижобий бўлади.
Умумий кўрувда - тахикардия, гипертонияга мойиллик, юрак тонлари бўғиқ, гепатоспленомегалия, бронхит белгилари намоён бўлади. Касалликнинг бешинчи куни терига тошма тошганидан сўнг авж олган даври бошлашди. Тошма розеолоз петехиал бўлади, бир вақтда кўпинча касалликнинг 5 куни тошади, тошмалар кўп бўлади.
Тошмалар асосан кўкрак, қорин, бўғинларнинг букилувчи соҳаларида, камроқ ҳолларда сон–болдир терисида бўлиши мумкин. Юз терисида ва оёқ ости терисида тошма бўлмайди. Юз бир–оз кериккан, териси қизарган бўлади. Касаллик оғир кечганда коллапс ҳолати кузатилади, пневмония ривожланиши мумкин. Бемор овқатдан мутлақо юз ўгиради, лекин ташналик безовта қилади. Бемор ўзининг қайси жинсга оид эканлигини эсламаслиги ҳам мумкин. Беморнинг эс ҳуши ўзгариб туради, унда менингит, энцефалит аломатлари кўринади. Касаллик оғир ўтаётганда ярим фалажлар, фалажлар, полирадикулоневрит, невралгия белгилари бўлади ва мувозанат бузилиши ҳоллари кузатилади.
Касалга ташхис қўйишда риккетсия Провачека антигени билан КБР (комплемент боғланиш реакцияси) қўйилади. Агар титр 1:160 ёки ундан юқори бўлса ташхис асосли бўлади. Қонда лейкоцитоз, нейтрофилёз, эозинопения, лимфопения, тромбоцитопения аниқланади, ЭЧТ тезлашган бўлади.