Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

YURAKNING O‟TKAZUVCHI YO‟LI (168) 

---

 

419 

Yurak  bo‘lmachalari  va  qorinchalari  miokardi  alohida  tuzilmalardan  tashkil 

topgan  bo‘lishiga  qaramay,  ularning  o‘tkazuvchi  yo‘li  Purkine  tolalari  yordamida 

o‘zaro birlashib turadi. 

Purkine  tolalari  maxsus  tuzilgan  muskul  tolalari  kompleksidan  iborat:  muskul 

tolalarida  miofibrallar  kamroq,  sarkoplazma  ko‘proq  bo‘ladi.  Shu  sababli  bu  tolalar 

och  rangda  ko‘rinadi  va  hajmi  jihatdan  oddiy  muskul  tolalaridan  xiyla  kattaroq 

bo‘ladi. 

 

 

Yurakning o‘tkazuvchi yo‘li.  

1 – V. cava superior; 2 – Nodus sinuatrialis; 3 – Septum interatriale; 4 – Atrium dextrum; 5 – 

Fossa ovalis; 6 – Mm. pectinati; 7 – Nodus atrioventricularis; 8 – V. cava inferior; 9 – Valvula sinus 

coronarii  cordis;  10  –  Sinus  coronarius  cordis;  11  –  Truncus  fasciculus  atrioventricularis;  12  – 

Valva atrioventricularis dextra (v. tricuspidalis); 13 – Chordae tendineae; 14 – Mm. papillares; 15 – 

Crus dextrum (fasciculus atrioventricularis); 16 – Ventriculus dexter; 17 – Trabeculae corneae; 18 – 

Trabeculae corneae; 19 – Ventriculus sinister; 20 – Crus sinistrum (fasciculus atrioventricularis); 21 

–  M.  papillaris;  22  –  Septum  interventriculare;  23  –  Chordae  tendineae;  24  –  Valva 

atrioventricularis sinistra (v. mitralis); 25 – Vasa cordis; 26 – Ostium v. pulmonalis sinistra; 27 – V. 

pulmonalis  sinistra;  28  –  V.  pulmonalis  sinistra;  29  –  Atrium  sinistrum;  30  –  Ostia  venarum 

pulmonarium; 31 – V. pulmonalis dextra. 

 

Yurakning o‘tkazuvchi yo‘li quyidagi tugun va tutamlardan tashkil topgan: 

1.  Sinus  bo‘lmacha  tuguni  nodus  sinuatrialis  Yurakning  o‘ng  qulog‗i  bilan 

Yuqori  kavak  venasi  o‘rtasida  epikard  ostida  joylashgan.  Bu  tugun  Yurak 

bo‘lmachalarining  muskul  tolalari  va  atrioventrikular  tugun  bilan  tutashgan  bo‘lib, 

bo‘lmalarning qisqarish ritmini tartibga solib turadi. 

2.  Atrioventrikular  (bo‘lmacha-qorincha)  tugun  –  nodus  atrioventricularis 

Yurakning o‘ng bo‘lmachasi devorida (uch tavaqali klapanning  – cuspis septalis iga 

yaqinroq)  joylashgan  bo‘lib,  qorinchalarga  bo‘lmacha-qorincha  tutami  fasciculus 

atrioventricularis yoki Gis tutami nomi bilan kiradi. Gis tutami qorinchalar orasidagi 

to‘siq orqali pastga qarab yo‘naladi va ikkita (o‘ng va chap) oyoqcha (crus dextrum et 

sinistrum)  ga  bo‘linadi,  oyoqchalar  har  ikkala  qorincha  endokardi  ostida  joylashib, 

muskul  qavatiga  Purkine  tolalari  bo‘lib  tarqaladi.  Atrioventrikular  tutamlar  orqali 

bo‘lmachalarning  qisqarish  (sistola)  to‘lqinlari  qorinchalarga  o‘tadi.  Shunday  qilib, 

Yurakning  o‘tkazish  yo‘li  bo‘lmachalar  bilan  qorinchalar  o‘rtasida  sistola  bilan 

diastola o‘rtasidagi ritmni tartibga solib turadi.  

---

 

420 

  

Yurakning arteriyalari va venalari.  

1 – Truncus pulmonalis; 2 – A. pulmonalis sinistra; 3 – Lig. arteriosum; 4 – Arcus aortae; 5 – 

A.  subclavia  sinistra;  6  –  A.  carotis  comminis  sinistra;  7  –  Truncus  brachiocephalicus;  8  –  A. 

pulmonalis  dextra;  9  –  Aorta  ascendens;  10  –  V.  cava  superior;  11  –  Auricula  dextra;  12  –  A. 

coronaria  dextra;  13  –  Sulcus  coronarius;  14  –  V.  cordis  anterior;  15  –  Ventriculus  dexter;  16  – 

Apex cordis; 17 – Ventriculus sinister; 18 – Sulcus longitudinalis anterior; 19 – V. cordis magna; 20 

– A. interventricularis anterior – a. coronaria sinistra tarmog‗i; 21 – R. circumflexus – a. coronariae 

sinistrae tarmog‗i; 22 – A. coronaria sinistra; 23 – Auricula sinistra.