Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Yurak  devorining  tuzilishi.  Yurak  devori  uch  qavatdan:  ichki  qavat 

(endocardium), o‘rta (muskul) qavat (myocardium) va tashqi qavat (epicardium) dan 

tuzilgan. 

1. Yu r a k d e v o r i i ch k i q a v a t i (endocardium) ning tuzilishi va takomil 

etishi qon tomirlar devoriga o‘xshash bo‘lib, Yurak muskul qavatining ichki Yuzasini 

---

 

418 

qoplab  turgan  Yupqa  pardadir.  Endokard  pardasi  talaygina  elastik  tolalar,  silliq 

muskul  hujayralaridan  tuzilgan.  Endokard  pardasining  ichkari  (qorincha  va 

bo‘lmacha  bo‘shliqlari)ga  qaragan  Yuzasi  endoteliy  bilan  qoplangan,  shu  sababdan 

Yurakning ichki  Yuzasi  silliq  bo‘lib ko‘rinadi. Endokard pardasi  Yurakning  hamma 

bo‘limlarini  bir  xilda  qoplamagan,  Yurak  qulog‗ida  –  qorinchalarida  endokard 

birmuncha  Yupqa,  bo‘lmachalarning  ichki  Yuzasida  esa  bir  oz  qalin  bo‘ladi,  shu 

sababli u tiniqroq ko‘rinadi. 

Endokard  atrioventrikular  teshiklar  aorta  va  o‘pka  poyasining  boshlanish 

joyidagi  teshiklarda  burma  (dublikatura)  hosil  qilib,  atrioventrikular  (tavaqali), 

yarimoysimon klapanlarni vujudga keltiradi. 

2. O‘ r t a (m u s k u l) q a v a t i (miocardium) Yurak devorining asosiy qismi 

bo‘lib,  alohida  ko‘ndalang-targ‗il  muskul  tolalaridan  tuzilgan.  Markazda  joylashgan 

Yurak muskul tolalari to‘rsimon Yon birikmalar (sinsitiylar) bilan o‘zaro birlashadi. 

Miokard  tolalari  qisqarishi  tufayli  organizmdagi  skelet  muskullaridan  farq  qilib 

turadi.  Yurak  muskul  qavatining  hamma  bo‘limlari  bir  xil  tuzilmagan,  Yurak 

bo‘lmachalari – miokard Yurak qorinchalari muskul qavatining tuzilishidan katta farq 

qiladi.  Yurak  qorinchasining  muskul  tolalari  Yurak  bo‘lmachalarining  miokard 

tolalari  bilan  tutashmagan  bo‘lib,  alohida  ikki  fazada  qisqaradi.  Lekin  Yurakning 

bo‘lmacha  va  qorincha  muskul  tolalari  ham  ikkita  fibroz  halqa  –  annuli  fibrosi  dan 

boshlangan. Fibroz halqalarining biri o‘ng bo‘lmacha bilan o‘ng qorincha o‘rtasidagi 

teshik (ostium atrioventriculare dextrum)ni, ikkinchisi esa chap bo‘lmacha bilan chap 

qorincha o‘rtasidagi teshik – ostium atrioventriculare sinistrum ni o‘rab turadi.  

Yurak  bo‘lmachalari  miokardi  birmuncha  sodda  tuzilgan  bo‘lib,  ikki  qavatdan 

iborat:  1)  Yuza  qavati  gorizontal  (ko‘ndalang)  joylashib,  ikkala  bo‘lmachani  o‘rab 

turadi; 2) chuqur qavati har ikkala bo‘lmachani alohida qoplab turadi. Bo‘lmachalar 

chuqur  qavatining  muskul  tolalari  har  xil  boshlanadi:  biri  –  ostium  atrioventriculare 

ni  o‘rab  turgan  fibroz  halqasidan  vertikal  yo‘nalsa,  ikkinchisi  bo‘lmachalarga 

quyiladigan  venalarning  teshiklari  atrofidan  doira  hosil  qilib  yo‘naladi.  Qorincha 

muskul  tolalari  murakkab  tuzilgan  va  uch  qavatdan  iborat:  Yuza  qavat  muskul 

tutamlari  ikkala  qorincha  uchun  umumiy  bo‘lib,  fibroz  halqalardan  boshlanadi  va 

Yurakning  uchiga  kelganda  vortex  cordis  (―suv  girdobi‖)  ga  o‘xshab,  ichkari 

tomonga yo‘naladi, shu tariqa Yurakning ichki qavatiga o‘tib ketadi. U ichki muskul 

qavati  –  trabeculare  corneae  va  mm.  papillares  ni  hosil  qilib,  fibroz  halqalarda 

tugaydi. 

Yurakning o‘rta muskul qavati har bir qorincha uchun alohida bo‘lib, gorizontal 

holatda  joylashgan  fibroz  halqalardan  boshlanadi.  Qorinchalar  o‘rtasidagi  to‘siq  – 

sertum  interventriculare  ana  shu  ikkala  qorinchaning  gorizontal  joylashgan  o‘rta 

qavat muskul tutamlaridan hosil bo‘ladi. 

E  p  i  k  a  r  d  (epicardium)  Yurak  xaltasini  hosil  qiladigan  seroz  pardaning 

visseral  varag‗i  bo‘lib,  miokardni  ustki  tomondan  qoplab  turadi.  Epikard  ustki 

tomonidan  mezoteliy  bilan  o‘ralgan  yaltiroq  pardadir.  Shu  sababli  uning  ostida 

joylashgan  hamma  qon  tomirlar,  nerv  tolalari,  miokard  va  yog‗  to‘qimalari  yaqqol 

ko‘rinadi.