Тошкент тиббиёт академияси п. Р. Алимходжаева, Н. М. Туйчибаева, А. А. Абдувалиев, М. С. Гильдиева

Амалий машғулот мақсади:
Талабаларда эгизаклар усулининг моҳияти, уни натижаларини тахлилини ўтказишни босқичлари тўғрисидаги билимларини шакллантириш.
Мустақил тайёрланиш учун топшириқлар.
I. Мавзу бўйича материални ўрганиш ва қуйидаги саволларга жавоб бериш:
1. Эгизаклар усулининг моҳиятини тушунтиринг.
2. Эгизаклар усулини тахлил этиш босқичлари қандай?
3. Эгизаклар усули бўйича текширишлар ўтказишда қўлланилувчи стандарт усуллар ва формулаларни баён этинг.
4. Вайнберг усулида қўлланилувчи услуб ва формулаларни баён қилинг?
5. Эгизаклар жуфтлари конкордантлик ва дискордантлик тушунчаларини очиб беринг.
6. Ирсият ва муҳит омилларининг аҳамиятини миқдорий бахолаш қандай ўтказилади?
7. Миқдорий белгилар учун ирсий ўтувчанлик коэффициенти қандай ҳисобланади?
8. Синфлараро корреляция коэффициенти нима ва уни ҳисоблаш усуллари?
9. Эгизаклар усулининг қандай турлари мавжуд?
10. Эгизаклар усули қўлланилганда ўрганилаётган кўрсаткичларга қандай ривожланиш шароитлари ва омиллари таъсир қилиши мумкин?
II. Вазиятли масалаларни ечиш ва тест саволларига жавоб бериш.
Ўцқув жиҳожлари
Эгизаклар усули бўйича тахлилни ўтказиш учун жадвал ва кўргазмали материаллар, мавзу бўйича мантиқий тузилишдаги чизмалари.
Машғулот режаси
Фан бўйича назарий материални ўзлаштириш ва муҳокама қилиш, инсон ирсиятини ўрганишни эгизаклар усулини аҳамияти ва моҳиятини билиш, усулни ўтказишнинг асосий босқичлари билан танишганларидан сўнг талабалар конкордантлик ва дикордантликни аниқлаш бўйича масалалар ечади, ирсий ўтказувчанлик, корреляция коэффициентини, генотип ва мухитни таъсири хисоблайдилар
Формулаларни қўллаш мисолларини ва масалалар ечимини альбомга ёзадилар, мультимедия дастурлари билан танишадилар. Машғулотнинг якуний қисмида ўқитувчи альбомдаги ёзувларни текширади, талабалар билимини баҳолайди, кейинги машғулот учун топшириқлар беради.
Масалалар
1. Сил касаллиги бўйича касалланишни ўрганиш бўйича 256 жуфт эгизаклар текширилди ва қуйидаги натижалар олинди: монозигот конкордант – 30 жуфт, монозигот дискордантлар – 34, дизигот конкордант – 46, дизигот дискордант – 146. Сил касаллигини шаклланишида ирсиятни аҳамиятини баҳоланг.
2. Монозигот жуфтликлар конкордантлигида 20-60 ёшда ўлим даражаси 30,1%, дизиготларда – 17,4%, шикатланишлардан ўлим ҳолати – монозиготларда 6,9%, дизиготларда 3,9%ни ташкил қилади. Ушбу маълумотларни қўллаган ҳолда, кўрсатилган белгиларга ирсиятнинг таъсир этиш улушини хисобланг.
3. Заковат коэффициентни ўрганиш натижалари бўйича (шартли бирликларда) моно- ва дизигот эгизак жуфтликларида бу белгининг ирсий ўтувчанлигини ҳисобланг.
Монозигот эгизаклар:
IQ (шарт. бирл.): 108 – 104, 98 – 105, 107 – 102, 97 – 94, 80 – 86, 115 – 124, 110 –115, 118 – 120, 88 – 90, 101 – 105.
Дизигот эгизаклар:
IQ (шарт.бирл.): 100 – 112, 99 – 104, 112 – 130, 89 – 103, 95 – 109, 85 – 100, 110 – 112, 94 – 99, 105 – 108, 114 – 120.
4. Эгизаклар усулини биридан фойдаланган ҳолда инсонда саратонни ривожланишида ирсий омилларнинг аҳамиятини баҳоланг (маълумотлар жадвалда келтирилган).

Моно- ва дизигот эгизакларда саратон билан касалланиш
Эгизаклар тури	Жами жуфтликлар	Биттаси саратон билан касал, жуфтлик сони	Хар иккиси саратон билан касал, жуфтлик сони
			Битта аъзо шикастланган	Турли аъзолар шикастланган
Монозигот	1528	143	8	13
Дизигот	2609	292	9	39

5. Болаларда аутизм ирсий асослари мавжудлиги тўғрисидаги масалани ечиш учун эгизаклар усули қўлланилди. 23 жуфт монозигот ва 17 жуфт дизигот эгизаклар ўрганилди. Монозигот эгизаклар учун конкордантлик 22 жуфтни, дизиготлар учун – 4 ни ташкил қилди. Бу кўрсаткичлар бўйича ирсий ўтувчи аутизм кўрсаткичини хисобланг.