Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

10 ‘sha joyda,  110-111-betlar.

2 0 ‘sha joyda,  173-bet.

3 0 ‘sha joyda,  157-bet.

---

bo‘lishi  kerak;  ikkinchidan,  bilimni  quruq  o‘rganishni  emas,  balki 

munozara yo‘li bilan haqiqatni aniqlab, ongli suratda o‘zlashtirish kerak, 

deydi. Uning fikricha, munozarasiz bilim rivoj topmaydi.

Shunday qilib, Sa’diy kishini hayotga tayyorlash uchun, eng awalo, 

aqliy tarbiyani tajriba bilan bog‘lash, mustaqil o‘qish yo‘li bilan amalga 

oshirish kerakligini tavsiya etadi. Aqliy rivojlanish kamolot uchun zarur, 

demak, aqliy tarbiya axloqiy tarbiya bilan uyg‘un bog‘lanishi kerak.

Sa’diyning pedagogik qarashlarida yosh avlodning axloqiy tarbiyasi 

markaziy  o‘rinda turadi.  Shu  masalani yechishda Sa’diy  insonparvarlik 

prinsipidan  kelib  chiqadi.  Uning  pedagogik  taMimotiga  ko‘ra,  insoniy 

muhabbat va hurmat tuyg‘usi inson qadriyatida, axloqiy tarbiyada asosiy 

o‘rnini  egallaydi.  Shu  ma’noda,  u  yoshlarga  murojaat  qilib,  ulami 

bilimlami egallashga, xush axloq bo‘lishga da’vat etadi.

Muhtojlarga yordam berishni Sa’diy birinchi darajali  insoniy fazilat 

hisoblaydi,  Ayniqsa,  u  yetim  bolalarga  ota-onalari  kabi  g‘amxo‘rlik 

qilish  zarurligini  qayta-qayta  ta’kidlaydi.  Uning  fikricha,  yetimlar  va 

muhtojlarga yaxshilik,  ezgulik qilish insonparvarlik va odamiylikka xos 

xususiyatdir:

Yetimlar boshiga mudom soya sol,

Arit gardu changin, tikan kirsa ol.

Yetim tursa oldingda ma’yusdil,

0 ‘z o‘g‘lingni hatto o‘pib suymagil...

Art rahm etib, oqib ko‘z yoshini,

Yuzin changin yo‘qdir qarindosh, tanish,

0 ‘zing parvarish qil, o‘zing parvarish»*.

Sa’diyning  nazarida,  inson  tadbirkor,  tejamkor  bo‘lmasligi  tufayli 

kambag‘allashishi,  muhtojlikka tushishi  mumkin.  Shuning  uchun  kishi 

shunday  fazilatlarga  ega  bo‘lish  bilan  birga  yaria  sabrli  bo‘lishini  va 

nafsni tiya bilishni ham o‘rganishni tavsiya qiladi. Bu xususiyatlarga ega 

bo‘lgan insonni a’lo xulqli deyish mumkin, deydi.

Sa’diy  nafsni  tiyishning  foydasi  va  zarari  haqida  shunday  hikoya 

qiladi:

«Olimlardan  biri  o ‘z  o ‘g ‘lini  ko ‘p   ovqat yemakdan  tiyib:  «Ko‘p 

yemak tanga zarar»,  — dedi.  0 ‘g ‘li unga  aytdi:  «Ey ota,  odamni  ochlik 

o ‘Idiradi.  Eshitmaganmisiz,  zariflar  (askiyachilar):  «Ochlik  azobini 

chekkandan ko ‘r a - t o ‘qlikdan o ‘lganyaxshiroq» deydilar».

Sa’diy ushbu hikoyati orqali shunday xulosaga keladi:

Ko‘p yema, og‘zingdan chiqib ketmasin,

10 ‘sha joyda, 54-bet