Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

631

---

Och yurma zaiflik jondan o‘tmasin.

Ovqatdan tanaga keladi lazzat,

Ammo ortiqchasi keltirar zahmat.

Gulshakar zarardir ko‘p yesang agar,

Me’yorida yesang, non ham gulshakar.

Me’da to‘lib ketib, og‘risa qorin,

Nafi bo‘lmas dori-darmonlar barin1.

Sa’diy odamlarga sabrli, tejamkor, mehnatsevar bo‘lish bilan birga, 

kamtar  boMishni  ham  uqtiradi.  U  kamtarlikni  keng  ma’noda  tushunib: 

kamtar odam xushmuomala,  tavozeli, yaxshi va samimiy  maslahatlarga 

e’tiborli  bo‘ladi,  unga  maqtanchoqlik,  xushomadgo‘ylik,  chaqimchilik 

begonadir, deydi.

Sa’diy  yosh avlodni axloqiy jihatdan kamol topishiga alohida e’ti- 

bor  qaratadi,  u  insondagi  rostgo‘ylik  xislatini  eng  muhim  xususiyat- 

lardan biri deb biladi. Kishi bu fazilati bilan boshqalaming muhabbati va 

hurmatiga,  eng  muhimi,  ishonchiga  sazovor  bo‘ladi.  Rostgo‘y  kishi 

rostgo‘yligi  o‘ziga  noxushlik  keltirganda  ham  rost  gapiradi,  deydi. 

G‘iybatchilik, chaqimchilik, yolg‘onchilik inson uchun yomon  xislatdir, 

deb hisoblaydi.

Sa’diy  yoshlami  kishilar bilan  muloqotda  bo‘lishda  ehtiyot  bo‘lib, 

xushaxloqlik  bilan  har  bir  so‘zni  o‘ylab  gapirishga  da’vat  etadi.  Aqlli 

odam  ko‘p  va  o‘ylamasdan  gapirmaydi,  gapirganda  ham  har  so‘zini 

dilidan  qimmatbaho  yoqut  kabi  saralab  chiqaradi.  Bemavrid,  behuda 

so‘zlab,  o‘zining  ham,  so‘zining  ham  qadrini  ketkazmaydi.  Uni  birov 

tinglamas ekan, yaxshisi sukut saqlashi kerak.

Ammo  barcha holatlarda sukut saqlash kishining aqlliligidan darak 

emas.  Shuning  uchun,  o‘z  o‘mida  so‘zlab,  o‘z  bilimi  va  donoligini 

namoyon  etmog‘i  ham  lozim.  Bu  haqda  Sa’diy  shunday  hikoya qiladi: 

«Sahboi  Voilni  fasohatda tengi  yo‘q,  deb  hisoblar  edilar,  chunki  u  bir 

majlisda  bir  yil  davomida  so‘zlasa  ham  bir  ishlatgan  so‘zini  takror- 

lamasdi. Bir fikmi ikkinchi marta aytishga majbur bo‘lgan taqdirda ham, 

boshqa iboralar bilan ifoda etardi, deydi: