Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

174

---

l°shakl. Tasaw uf siisilasL

175

---

Pahlavon  Mahmud  (1247—1326)  XIII  asr  oxiri  —  XIV  asr 

boshlarida Xorazmda yashab ijod etgan mutafakkir, faylasuf shoirdir.

Pahlavon  Mahmudning  ruboiylarida  shoir  mansub  bo‘lgan 

tasawufdagi  javonmardlik oqimining axloqiy tamoyillariga xos muhim 

xususiyatlar (sahovat, shafqat, mardlik) ko‘zga yaqqol tashlanib turadi: 

0 ‘z nafsingga bo‘lgin amir, shunda mardsan,

0 ‘zgalarga bo‘lma haqir, shunda mardsan.

Yiqilganni tepib o ‘tish mardlik emas,

Aftobaga boHsang dastgir, shunda mardsan.

Javonmardlik  g‘oyasi  Pahlavon  Mahmudning  dunyoqarashiga  xos 

bo‘lib,  barcha  ruboiylariga  singib  ketgan.  U  insonning  aql-zakovatini 

ulugiaydi, uning axloqiy kamolotini, axloqiy pokligini qadrlaydi.

Pahlavon  Mahmud tasawufiy-axloqiy  qarashlarining o‘ziga xosligi 

shundaki,  uningcha,  inson  ulug‘  nom,  lekin  u  ana  shu  sharafli  nomga 

loyiq  boiishi  uchun,  awalo  yuksak  axloqli  boiishi  lozim.  Uning 

axloqiy  qarashlari  hukmron  sinflaming  manfaatini  himoya  qiluvchi 

axloqdan  tubdan  farq  qiladi.  Mutafakkir  fikricha,  inson  va  xalq  bir- 

biridan  ajratib  boimaydigan  tushunchalardir,  ayni  chog‘da  inson  o‘z 

manfaatini  xalq  manfaatidan  yuqori  qo‘ymasa,  hayotdagi  o‘z  o‘mini 

yaxshi  tushunsa,  elga  g‘amxo‘r  boisa,  uni  haqiqiy  inson  deb  atash 

mumkin deydi: