Toshkent moliya va iqtisodiyot kolleji

Hujjat deb amalga oshirilgan xo'jalik operatsiyasini tasdiqlovchi, belgilangan talablarga javob beruvchi ish qog'oziga aytiladi. Buxgalteriya hisobida hujjatlar holati, ularga qo'yiladigan talablar alohida ahamiyatlidir.

Ko'p hollarda buxgalteriya hisobida hujjat bilan hujjatlashtirish bir xil ma'no beradi degan tushuncha mavjud. Aslida hujjatlar asosida xo'jalik operatsiyalari hujjatlashtiriladi, demak, buxgalteriya hisobida hujjat­lashtirish deb korxona va tashkilotlarda xo'jalik operatsiya- larini o'z vaqtida hujjatga asosan to'g'ri rejalashtirish holatiga aytiladi.

Korxona va tashkilotlarda xo'jalik operatsiyalarini o'z vaqtida to'g'ri rasmiylashtirish, birinchidan, xatoliklarga yo'l qo'yishni oldini olsa, ikkinchidan, mablag'lar tarki- bidagi o'zgarishlarni tahlil qilish imkonini beradi, uchin- chidan esa korxonalar o'rtasidagi hisob-kitoblar belgilangan muddatlarda olib borilishini ta'minlaydi.

2-KURS.

1-Mavzu: Invеntаrizаtsiya hаqidа tushunchа, uning turlаri vа nаtijаlаrini rаsmiylаshtirish.

Reja:

1. 
   Invеntаrizаtsiya hаqidа tushunchа,
   
2. 
   Invеntаrizаtsiya o’tkаzish
   
3. 
   Nаtijаsini rаsmiylаshtirish tаrtibi .
   

Korxona va tashkilotlar mulk shaklidan qat'i nazar, tegishli asosiy va aylanma mablag'lariga ega bo'lib, bu mablag'lar xo'jalik faoliyati davomida o'z qiymatining miqdorini o'zgartirib boradi. Asosiy va aylanma mablag'lar, ya'ni korxona va tashkilotlarning mulki tegishli moddiy javobgar shaxslar zimmasida bo'lib, har bir moddiy javobgar shaxs o'z zimmasidagi tovar va moddiy boyliklar holati bo'yicha buxgalteriyaga hisobot beradi. Moddiy javobgar shaxslarning tovar hisobotida mablag'larning hisobot davridagi kirim-chiqim va oxirgi qoldig'i hisob- kitob qilinadi.

Mablag'larning harakatini hamda ularni o'z vaqtida kirim qilishni nazariy hal qilish ikki tomonlama olib boriladi. Birinchisi, buxgalteriya hisobidagi mablag'lar bo'lsa, ikkinchisi moddiy javobgar shaxslarning hisobotidir.

Mablag'larning harakatini hisobga olishda ularni kirim va chiqimini tartibga solishda hujjatlarga alohida ahamiyat berish talab qilinadi. Hujjatda tovar va moddiy boyliklarni haridorlarga jo'natilgan kuni, miqdori, bahosi, narxi ko'rsatiladi. Hujjatlarga asosan tashkilot buxgalteriyasida mablag'lari kirimga qabul qilinishi va sarflanishi nazorat qilinadi. Mablag'larning harakati, ularning to'liqligi ikki tomonlama nazorat qilinadi. Birinchi nazorat moddiy javobgar shaxslarning hisobotlari yordamida amalga oshiriladi. Ikkinchi nazorat buxgalteriya yozuvlari yordamida olib boriladi. Har bir nazorat shaklida mablag'lar harakatini tasdiqlovchi hujjatlar asos qilib olinadi. Hujjatlar yordamida mablag'larning haqiqiy himoyasini har bir moddiy javobgar shaxs bo'yicha to'liqligini ta'minlash, nazoratni tashkil qilish maqsadida inventarizatsiya o'tkaziladi.

O'zbekiston Respublikasida „Buxgalteriya hisobi va hisobotlar to'g'risida"gi Nizomga asosan korxona va tashkilotlar inventarizatsiya o'tkazish davrlarini mustaqil belgilaydilar.

Nizomga asosan korxonalar yillik hisobot tuzishdan oldin mablag'lar to'liqligini ta'minlash maqsadida inventarizatsiya o'tkazadilar. Ularni quyidagi muddatlarda o'tkazish tavsiya qilinadi:

• 
  asosiy vositalarni hisobot yilining birinchi ok- tabrida;
  
• 
  ombor va bazalardagi sanoat tovarlari bir yilda bir marta;
  
• 
  ombor va bazalardagi oziq-ovqat tovarlari bir yilda ikki marta;
  
• 
  arzon baholi va tez eskiruvchi buyumlar yiliga bir marta;
  
• 
  pul mablag'lari har oyda bir marta.
  

Yuqoridagi muddatlarda rejali inventarizatsiya o'tkaziladi.

Korxona bosh buxgalteri hisobot yili uchun yil boshida inventarizatsiya o'tkazish rejasi korxona bosh buxgalteri tomonidan tuziladi va rahbar tomonidan tasdiqlanadi. Tasdiqlangan reja asosida inventarizatsiya ishlari tashkil qilinadi.

Korxona va tashkilotlarda inventarizatsiya o'tkazish quyidagi tamoyillardan kelib chiqqan holda olib boriladi.