Тошкент молия институти

Жаҳоннинг айрим мамлакатларида жамғариш нормаси
148
 
(ялпи ички маҳсулотга нисбатан фоиз ҳисобида) 
 
Мамлакатлар 
1990 й. 
2000 й. 
2015 й. 
Хитой 
36 
35 
49 
Индонезия 
31 
22 
34 
Ҳиндистон 
25 
24 
33 
Корея Республикаси
35 
33 
29 
Сингапур 
36 
35 
29 
Малайзия 
32 
27 
26 
Канада 
21 
21 
24 
Россия 
30 
19 
23 
148
Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитасининг тегишли йиллар бўйича эълон қилган 
ахборотномалари асосида муаллифлар томонидан тузилди 

---

143 
Ўзбекистон 
31 
22 
23 
Франция 
24 
22 
22 
Япония 
32 
25 
21 
АҚШ 
22 
24 
20 
Германия 
25 
24 
19 
Италия 
22 
21 
18 
Евро зонаси 
25 
23 
19 
Жаҳон бўйича ўртача 
25 
24 
22 
Таҳлиллар 
жараёни 
шуни 
кўрсатмоқдаки, 
юқори 
даромадли 
мамлакатларда жамғариш нормаси ўрта даромадли, ҳатто қуйи даромадли 
мамлакатларникига нисбатан пастлиги жадвал (11. ва 12-жадваллар) 
малумотларидан кўриниб турибди. Буни қуйидаги, жадвал маълумотларидан 
ҳам кўришимиз мумкин. 
13-жадвал 
маълумотларидан 
кўриниб 
турибдики, 
дунёнинг 
ривожланган мамлакатлари ҳисобланган Франция, Япония, АҚШ, Германия 
ва Италия жамғариш нормаси бўйича жадвалнинг сўнгги қаторларидан ўрин 
олган. Бунинг сабабларини тадқиқ этганимизда, ривожланган мамлакаталар 
миллий иқтисодиётга, шунингдек инновацион ривожланишига етарли 
даражада ивестиция ва бюджет маблағларини киритган. Ушбу мамлакатларда 
замонавий 
талабларга 
жавоб 
берадиган 
бозор 
инфратузилмаси 
шакллантирилган, шу боис ҳозирги ҳолатдаги жамғарма нормаси ҳам зарур 
даражадаги ривожланиш имкониятини беради. 
Бозор 
иқтисодиётига 
ўтиш 
даврини 
бошидан 
кечираётган 
мамлакатларда жамғариш нормаси камида 30 фоиздан кам бўлмаслиги 
лозим, чунки мазкур мамлакатларда ўтиш даврида бозор инфратузилмасини 
ташкил этиш учун жуда катта молиявий маблағ зарур бўлади. Шу билан 
бирга, ривожланган мамлакаталарда жамғариш нормаси жуда кўп омиллар 
таъсир қилади. 
Масалан, АҚШда 2008 йилдаги жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози 
шароитида жамғарма тақчиллиги мавжуд бўлган, аҳолининг иш фаолияти 
пасайиши натижасида профицит вужудга келди. Бунинг асосий сабаби 
асосий капиталга қилинган молиявий қуйиламалар жамғармага нисбатан 

---

144 
камайиб кетганлигидир. Жамғарма асосан мамлакатнинг юқори даромадли 
аҳолси томонидан амалга оширилади, унинг 80 фоиз аҳолиси жамғарма 
қилиш эмас балки, банк кредитлари ва бошқа қарз маблағлари ҳисобига кун 
кўради
149
. 
Таҳлил этилган 1990-2015 йилларда (2.2-жадвал) жамғариш нормаси 
бўйича энг юқори кўрсаткич Хитой, Индонезия ва Ҳиндистон мамлакатлари 
биринчи ўринларни эгаллаб турибди. Бу мамлакатларда жамғариш 
даражасининг юқори даражада эканлиги бевосита ЯИМга боғлиқ бўлиб, шу 
йилларда ЯИМ даражаси юқори суръатлар билан ўсиши юз берган (2-илова). 
Ўзбекистонда инновацион ривожланиш ҳолатига баҳо бериш учун у 
билан боғлиқ айрим макроиқтисодий кўрсаткичларини таҳлил этиш мақсадга 
мувофиқ бўлади, шу мақсадда қуйидаги жавдал маълумотларига эътибор 
қаратамиз. 
14-жадвал